Epistemoloji

Yanıt Açıklaması: Temsiller veya idealar her zaman gerçeklikle örtüşmek zorunda değildir. Şu an gözlerimi kapatıyorum ve kafamda “kanatları olan bir inek” görüntüsü oluşturuyorum. Her ne kadar böylece kafamda kanatlı bir ine¤in ideası oluşmuş olsa da, bu ideanın maddesel gerçeklikte bir nesneye karşılık geldiğini öne süremem. Başka bir deyişle, kafamda bir kanatlı inek ideası gerçekten oluşuyor olsa da, o idea fiziksel gerçeklik içinde bir nesneye karşılık gelmiyor demek olası görünmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Descartes’ta gördüğümüz şüpheci akıl yürütmeleri onun felsefi yönteminin bir parçasıdır. Descartes’ın şüphesi yöntemsel şüphe olarak bilinir. Başka bir deyişle, Descartes kendi felsefi kuramını savlayabilmek için şüpheyi bir yöntem olarak kullanmakta ve böylece şüphelenilmeyecek sağlamlıkta bazı fikirlere ulaşmaya çalışmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Eğer bir nesne bize belli bir nesne olarak görünebilmişse, bunun nedeni nesnenin bizim sınırlarımıza uygun hâle gelmesidir.

Yanıt Açıklaması: “Ontoloji” felsefede “varlıkbilim” veya “varlık kuramı” anlamlarında kullanılmaktadır. Genel kabul gören bir yorum, ontolojinin, metafiziğin “varlık” kavramı ile doğrudan ilgilenen dalı olduğudur.

Yanıt Açıklaması: Deneyimciliğin bir diğer önemli felsefi görüş olan olguculuk veya daha yaygın olarak bilinen adıyla, pozitivizm ile önemli bir benzerlik taşıdığı görülür. Pozitivizm, genelde, bilginin gözlemsel temelini vurgulayan ve spekülasyondan ziyade bilimsel yöntemlerin ön plana çıkarılmasına ağırlık veren bir düşünce akımı olarak bilinir. Pozitivistler de bilgisel bağlamlarda olgusal deneyime büyük önem vermişler ve gerçeküstücü, spekülatif, gizemci yaklaşımları şiddetle reddetmişlerdir. Özetle, bu iki akımın birbirine yakınlaşma nedeni, karşılarına aldıkları fikirlerde veya akımlarda yatmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sorunun Çözümü: Sorunun Çözümü: "“Tikel”, nesnelerin tekliğini ve kendileri olma durumunu ifade etmek için kullanılır. “Tümel” kavramı ise, tikelleri tanımlayan tür adları ve tikellerin edindiği nitelikler için kullanılmaktadır. Örneğin, bu satırlar okuyan insanların her biri, bahçemdeki ceviz ağacı, vazomdaki kırmızı karanfil ve Mars gezegeni tikel birer nesnedir. “insan”, “ağaç”, “karanfil”, "kırmızı” ve “gezegen” ise tümellerdir."

Yanıt Açıklaması: Platon, bizim gündelik kullanımımızdan oldukça farklı bir şekilde, ‘bilgi’ (episteme) sözcüğünü “ideaların bilgisi” olarak ayrı bir statüde tutmuş ve normal algısal yollardan edinilen bilgi için ‘kanı’ (doksa) deyimini kullanmıştır. Bu açıdan bakıldığında ‘epistemoloji’ deyimini “bilgibilim” anlamında kullanmak anlaşılır olsa da, Platon’un bu kelimeye felsefi olarak nasıl bir anlam yüklediğini kaydetmemiz gerekmektedir. Her insan bakma ve görme yoluyla kanı sahibi olabilir. Ancak Platon’a göre yalnızca bilgelik arzusu olanlar, yani felsefeciler, episteme’ye ulaşmaya çalışırlar. Tümellerin veya ideaların bilgisi gerçek bilgidir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz felsefeci Alfred Whitehead Platon'un tüm Batı Felsefesini etkilediğini iddia etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Locke kesinlik veya kesin bilgi gibi konularda Descartes’in iyimserliğine sahip değildir. Zihnin gerçekliği bilme süreçleri her zaman kesinlikten uzak olmak zorundadır. Locke, Tanrı’nın insanları bilme yeteneği ve ahlaki doğruları bulma kapasitesiyle yarattığı düşüncesindedir. Buna karşın bu bilginin kayda değer epistemolojik  sınırlarının olduğu da açıktır. Örneğin, Locke’a göre, eğer bir norm veya buyruk Tanrı’dan geliyorsa, o tartışmasız bir şekilde doğrudur. Ancak sorun, bizim böyle bir buyruğun gerçekten Tanrı’dan geldiğini sıınırlı bilişsel olanaklar dâhilinde nasıl bilebileceğimizdir. Benzer bir durum bizim idealara sahip olma yoluyla maddesel gerçekliği bilmemizle ilgilidir. Eğer bilginin temelinde duyusal veriler varsa, bunlardan hareketle gerçekli¤in esas yapısını bilme işlevi kesinlikten oldukça uzak bir şekilde gerçekleşmek zorundadır. Kesinlik tavrından uzak bu tutumla Locke’ın deneyimciliği ile epistemolojinin daha "az iddialı" bir kimlik edindiği söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: "Descartes, aldığı eğitimin ve eleştirmeden benimsediği fikirlerin sonucu olarak, kişisel bilgi dünyasının güvenilirlikten oldukça uzak bir yapıda oluştuğuna ilişkin inancını açık yüreklilikle ifade eder. Ayrıca, inandığı önermeler arasında ne kadar çok yanlışın bulunduğunu görmenin kendisini düşünmeye sevk ettiğini belirtir. Bu sakıncalı ve rahatsız edici durum karşısında bulduğu çözüm, daha önceden mutlak doğru veya güvenilir bilgi olarak aldığı şeyleri doğru olarak kabul etmeden ve sistematik bir tarzda ilerleyerek, sağlam epistemolojik temellere ulaşmak ve inanç/bilgi sistemini bu sağlam temeller üzerinde yapılandırmaktır."

Yanıt Açıklaması: "Maddeci düşünürler nesnelerin algılardan bağımsız bir şekilde var olduğunu savlar; ancak biz bir nesneyi kavradığımızda, o nesne ister istemez bizim “zihinselliğimizde canlanan” bir nesne olmaktadır. Maddeciler, zihnin işlevlerinin hiç etkilemediği bir “madde” kavramından söz ederler. Berkeley’e göre bu olanaksızdır. Zihinselliğin hiç girmediği bir varlığı zihnimiz bilemez, kurgulayamaz. Bizim “maddesel” olarak nitelediğimiz her şey, bu anlamda, zihinselliği ve algılanmayı gerekli kılar. Onun deyimiyle: “Var olmak algılanmaktır”."

Yanıt Açıklaması: Antik dönemin ilk düşünürlerinin ortak özelliği doğanın düzeninin anlaşılması sorunsalına gösterdikleri özel ilgidir. Sokrates'ten sonra ise insannın etik varlığı ve yaşama biçimi konuları ön plana çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Baruch de Spinoza (1632-1677) ve Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) gibi “usçu kategorisinde” değerlendirilen ve kuramlarıyla felsefe tarihinde çok derin izler bırakmış olan düşünürleridir.

Yanıt Açıklaması: Berkeley’e göre, bir idea, yalnızca bir ideaya benzeyebilir; idea zihinsellikten arınmış maddeyi temsil edemez. Düşünce, içinde düşünsel unsurlar olmayan varlığı (maddeyi) kavrayamaz. Bizim nesne olarak tanımladığımız ve kavradığımız bir şeyin, hiç kimse onu algılamasa da “algılandığı hâliyle var olacağını” düşünmek gerekçelendirilmesi olanaksız bir fikirdir. Berkeley’in meşhur ifadesiyle söylersek, “Var olmak, algılanmaktır”.

Yanıt Açıklaması: Vücudun sahip olduğunu varsaydığımız “bilgi” çeşitleri bulunmaktadır. Bisiklet binmeyi öğrenen bir insanın veya bir sirk hayvanının bilgisi sözel değil, bedensel bir bilmedir. Benzer bir şekilde yüzmeyi öğrenmenin yolu kitap okumaktan değil, bedeni kullanarak denemeler yapmaktan geçer. Bu bilme türüne de öğrenilmiş bedensel bilme adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Bunu daha iyi anlayabilmek için, tikel ve tümel kavramlarını net bir şekilde tanımlayalım. “Tikel”, nesnelerin tekliğini ve kendileri olma durumunu ifade etmek için kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Yunanca bir deyim olan logos, biyoloji, psikoloji, epistemoloji gibi disiplin adlarında son ek olarak da yer alır ve “açıklama”, “gerekçe”, “sebep”, “mantık”, “bilim”, “kelam” gibi değişik anlamlara gelir. Logos, en genel anlamıyla, “akla ve akılcılığa ait olan” ile ilintilendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Descartes’ta gördüğümüz şüpheci akıl yürütmelerinin onun felsefi yönteminin bir parçası olduğudur. Descartes’ın şüphesi yöntemsel şüphe olarak bilinir. Baflka bir deyiflle, Descartes kendi felsefi kuramını savlayabilmek için şüpheyi bir yöntem olarak kullanmakta ve böylece şüphelenilmeyecek sağlamlıkta bazı fikirlere ulaşmaya çalışmaktadır. Descartes’ın şüpheci akıl yürütmeleri belli bir amaca yönelik olarak yapıyor olması ve aslında kendisi bir şüpheci olmamasına karşın, şüpheci argümanları ciddi, nesnel ve tarafsız bir şekilde başarıyla sergiliyor olmasıdır. Bu niteliğin “iyi bir düşünür” olmanın en temel özelliklerinden biri olduğunun altını çizmemiz gerekiyor.

Yanıt Açıklaması: Yırtıcı etobur memelilerle dolu bir ormanda, eğer bir ceylan yakınındaki otların kımıldadığını fark ettiğinde kaçma refleksi göstermeseydi, yaşamda kalma olasılığı son derece düşük olurdu. İlkel bir farkındalık örneği olan “çevredeki sıra dışı devinimleri tehdit olarak algılayabilme”, ceylan türünün yok olmadan devam edebilmesi anlamında kritik öneme sahiptir. Bu temel anlamıyla bakıldığında, bilgi yaşamı olanaklı kılar. Belli bir organik gelişmişlik düzeyinin üstüne çıkan her canlı için bilgi yaşamsaldır.

Yanıt Açıklaması: 'Şimdi bilgiyi değerli veya arzu edilir kılan üçüncü tür nedene gelelim. Bilgi yalnızca “doğal” ve “araçsal” gerekçelerle değil, kendi içinde ve kendinden dolayı da değerli bir kavramdır. Başka bir deyişle, belli açılardan bakıldığında, bilgi sonuçlarından ve bize sağladığı yararlardan değil, daha dolaysız ve doğrudan bir tarzda değer kazanır ve bizim için önemli konuma gelir.'