İlkçağ Felsefesi

Yanıt Açıklaması: Miletos Okulunun felsefe tarihinin ilk ekolü olarak değerlendirilmesinin temel nedeni, Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes’in görüşlerinin mitostan logosa geçişi temsil etmesidir. Evrenin düzenini anlama ve açıklama çabalarında Miletos Okulu düşünürlerinin gerekçelendirmelerini doğaüstü varlıklara başvurmaksızın doğal neden lere dayandırmaları, onları yalnızca ilk filozoflar yapmaz, aynı zamanda ilk doğa bilimciler olarak anılmalarını da sağlar. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sokrates düşünce ve eylem uyumunun sıradan bir örneğini sunmaz bize. O, inandığı gibi yaşayan ve inançları uğruna ölen ilk büyük filozoftur. Aslında, bu durum, onun düşünce ve inançlarının yapısı ile doğrudan ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Mitolojik düşüncede neden bulma (etiolojik açıklama) denen bir tutum vardır. Mitolojiler, insan düşüncelerinin hayata ilişkin ince kıvrımlarını yakalarlar. Mitolojik düşünme insan, tanrılar, hayat, doğa vb. konularda sorular sorar ve cevaplar üretir. Bu tarz düşünmede, başlangıçta her zaman için belli maddeler ya da varlıklar vardır. Bu sebeple doğru cevap “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: O¨nceden savaşçılık erdemken, artık çalışkanlık, düzenlilik ve yasaya uymak erdem olmuştur. Hesiodos’la beraber, daha önce görülmeyen bir tarih bilinci ortaya çıkar. Hesiodos’a göre, insanlık tarihi her şeyin mükemmel ve huzurlu olduğu bir altın çağla başlamıştır. Bu başlangıçtan sonra, insanlık giderek yozlaşmış ve demir çağına doğru tersine bir evrim geçirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sofistlerin şüpheciliği herkes için geçerli olacak bir doğru bilgi idealini tümüyle ortadan kaldırırken, Sokrates, gerçek bir bilgiye ulaşma idealine lâyık olduğu değeri yeniden kazandıracaktır (Birand, 1988). Bir bakıma evrensel bir bilginin peşinde koşmayı tercih etmekle mutlak surette Sofistler ile yolunu ayıracaktır.

Yanıt Açıklaması: Bir ana maddenin diğer maddelere değişim ve dönüşümünü açıklayamayan Miletos Okulu düşünürleri, bu sorunu maddeyi canlı kabul etmekle çözümlemeye girişirler. Bu nedenle Miletos Okulu düşünürlerinin görüşlerine canlı maddecilik (hylozoizm) anlayışı ha^kimdir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Teleoloji erek-bilim olarak tercüme edilebilir. Yunanca telos (amaç, erek) ve logos (bilim) kavramlarından türetilmiştir. Kabaca, herhangi bir nesnede veya evrenin tamamında gözlenen bir değişim veya hareketin belirli bir amaç doğrultusunda gerçekleştiğine dair düşünceyi ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Anaksimandros’a göre, belirli bir maddeyi, örneğin “su”yu, arkhe olarak kabul etmek, sonsuzluğa yayılan evreni açıklamak bakımından yetersizdir. Evren tıpkı kendisi gibi sonsuz olan bir unsurla açıklanabilir. Bu nedenle arkhenin sonsuz olması gerekir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Atom öğretisini asıl geliştiren ve bir ekol olarak yerleştiren kişi Demokritos’tur. O, kendisinden önceki plüralistlerden, Empedokles ve Anaksagoras’tan farklı bir cevher anlayışına sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles’e kulak verecek olursak, Thales ilk filozoftur. Dolayısıyla felsefe ilk defa Antik Yunan’da ortaya çıkmıştır. Felsefe yapma etkinliği MÖ 600 dolaylarında bir İyonya kenti olan Milet’te (Miletos) yaşayan Thales ile başlamıştır. Platon, Homeros, Philon, Numenius ise Thales’ten sonraki filozoflardır.

Yanıt Açıklaması: Sokrates evrensel bir bilginin peşinden koşmayı tercih etmiştir. Öte yandan Sofistler için gerçek yoktur; bilgiye ulaşmak mümkün değildir.

Yanıt Açıklaması: Eski Yunan dünyasında, daha sonraki kaynak- larda, insanın yaratılışının iki türlü öyküsü var: Bir tanesi, insanın kendiliğinden meydana gelmiş olduğunu ve verimli, nemli, balçıklı bir topraktan çıktığını söylüyor. İkincisi, Dionysos denen bir tanrı ile ilgilidir. Bu tanrı neşenin, sevincin, çılgınlığın ve şarabın tanrısıdır. Bu tanrıyı titanlar, yani doğadaki acımasız ve kaba güçler, bir gün yutuyorlar. Zeus da bunun üzerine hepsini yakıyor. Onların yanmasıyla, bir kül yığını ortaya çıkıyor. O külü daha sonra su ile karıştırıyor ve insanı yaratıyor.

Yanıt Açıklaması: Philosophos sözcüğünün kökünü oluşturan iki sözcükten biri olan sophia, dinî bilgelik, hikmet anlamlarına gelmektedir. Bu doğrultuda yaklaşıldığında doğru cevap “D” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Gerek Hesiodos’un gerekse Homeros’un fikirleri Eski Yunan felsefesine şu temel kabulleri sağlamıştır: 1. Homeros’un doğuştan erdem fikri. 2. Hesiodos’un kötümser tarih anlayışı. 3. İnsan bilgisi ile tanrısal bilgi ayırımı. 4. Doğada bir düzenlilik olduğu fikri. 5. Kulaktan duyma bilgilerle doğrudan görmenin bilgisi arasında ayrım yapılması. 6. Evrenin temel maddesinin ezelî ve ebedî olduğu fikri. 7. Bu maddenin belli bir zaman içinde, oluşum ve dönüşümlerle, kosmos hâline geldiği fikri. 8. Ana maddenin canlı olarak tasavvur edilmesi, böylece onun dönüşüm nedeninin ne olduğuna ilişkin sorunun belli bir biçimde cevaplanmasının sağlanması. 9. Başlangıçta var olduğu kabul edilen belirsiz, sınırsız, şekilsiz maddenin belirli, sınırlı, şekilli kosmos hâline dönüşmüş olduğu fikri.

Yanıt Açıklaması: Hesiodos’un doğa anlayışında düzen ve yasa hâkimdir. Özellikle gökyüzündeki yasa, sarsılmaz bir yasadır. Hesiodos’un kozmoloji ve doğa anlayışında temel kavram, khaostur. Bundan diğer maddeler zaman içinde çıkarak düzenli ve güzel evren, kosmos meydana gelmiştir. Milet Okulu düşünürlerinin, yani Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes’in düşünsel etkinlikleri genellikle doğa araştırması olarak anılmakta, kendilerine de doğa araştırmacıları yani physikoi denmekteydi. Eski Yunan dünyasında ustalık ya da kabiliyet, arete (erdem) kelimesiyle ifade edilmekteydi. Arete ile benzer kullanıma sahip olan sophos kelimesine MÖ 800-700 arasında etkinlik göstermiş olan Homeros’un eserlerinde de rastlanmaktadır. Bilgelik, geniş bir hayat tecrübesi içinde gezmeyi gerektirir. Theorianın, yani tefekkürün ikinci anlamı, bununla ilişkili olarak, gezmektir. Eski Yunan dünyasında bu işin piri, Ksenophanes’ti. Eski Yunan dünyasında vahy bilgisi yok, bol miktarda mantike (esinlenme) var. Bunu daha sonraları en çok Sokrates’te görürüz.

Yanıt Açıklaması: Bugün dilimize felsefe olarak yerleşmiş olan sözcüğün Antik Yunancadaki tam karşılığı philosophos idi. Sevgi anlamında gelen philo sözcüğü ile bilgelik anlamına gelen sophos sözcüğünün terkibinden oluşan bu bileşik sözcüğün dilimizdeki tam karşılığı bilgelik ya da bilgi sevgisidir.

Yanıt Açıklaması: Bir silindir olan ve hiçbir şeye dayanmadan duran dünya, ilk ayrım başladığında önce sularla kaplanır. Buradan hareketle Anaksimandros, var olan tüm canlıların suda yaşayan canlıların zaman içinde aşama aşama evrilmesiyle meydana geldikleri sonucuna ulaşır. Diğer bir deyişle tıpkı Thales’te olduğu gibi “nemlilik”, Anaksimandros için de yaşamın başlangıcında ve temelinde yer alır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Pythagorasçılar bir şeyin kendisinden doğduğu ana-maddenin bilinmesiyle değil, şeyin maddi yapısının, yerine getirdiği işlevinin, yöneldiği amacının araştırılarak bilinebileceğini ileri sürerler. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Mitolojik düşünmenin özü, içinde yaşanılan evrene, doğaya, çevreye saygılı olmaktır. Bu da her şeyden önce, bu evrenin dayandığı kuralları bilmeye ve onlara saygı duymaya dayanır. Mitosların insanın gündelik hayatında karşılaştığı sorunlara çözüm üretmekten uzaklaşması ile felsefenin ortaya çıkması eş zamanlıdır. Öte yandan, felsefenin ortaya çıkısı mitosların tümüyle ortadan kalkması ile sonuçlanmamıştır. Mitoslar da düşünen ve evren hakkında sorular soran insan aklının ürünleridirler ve bu aklı ikna ettikleri sürece etkinliklerini korumuşlardır. Mitoslar insanın sorgulayıcı aklının ürünü olan sorulara ikna edici yanıtlar veremez olmuştur.  O zaman Yunan insanı bu soruları başka araçlarla yanıtlama yoluna gitmiştir. İşte felsefe, mitosların yetersiz kaldığı, evren olaylarını, insanın değişen toplumsal gereksinimlerini karşılayamaz olduğu bu noktada, belli bir zorunluluktan dolayı ortaya çıkmıştır. Eski Yunan dünyasında mitolojik düşünmeyi benimseyen gruplar, genellikle toprak sahibi aristokratlardı. Toprak zamanla temel zenginlik ölçütü olmaktan çıkmış ve onun yerini para almıştı. Felsefenin ortaya çıkısı, topraktan metaya (para) geçilen bu sürecin bir izdüşümü gibidir ve felsefe tarihinde, topraktan metaya geçisin tarihini izlemek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Felsefe yapma etkinliği MÖ 600 dolaylarında bir İyonya kenti olan Milet’te (Miletos) yaşayan Tales ile başlamıştır. Elbette o dönemde söz konusu düşünsel etkinliğe felsefe denilmemekteydi. Çünkü philosophos sözcüğü sonraki dönemlerde ortaya çıkmış ve muhtemelen ilk kez Pythagorasçılar tarafından kullanılmıştır. İlk filozoflar olarak kabul edilen Milet Okulu düşünürlerinin, yani Tales, Anaksimandros ve Anaksimenes’in düşünsel etkinlikleri genellikle doğa araştırması olarak anılmakta, kendilerine de doğa araştırmacıları yani physikoi denmekteydi.