İlkçağ Felsefesi

Yanıt Açıklaması: Platon, Sokratik diyaloglarında erdemin bir kaç farklı çeşidinden söz eder: Cesaret, ölçülülük, dindarlık, bilgelik ve adalet.

Yanıt Açıklaması: Sokrates’in bilgi teorisi ile ahlak teorisi arasında kopmaz bir bağ söz konusudur. O¨yle ki, aslında ne bilgi teorisi ne de ahlak teorisi birbirinden ayrı bir biçimde ele alınamaz. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Pyrrhon (MÖ 365 – 275) bu şüpheciliğin teorisyeni ve ilk temsilcisidir.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles'e göre bedene edimsellik, eylemsellik kazandıran unsur Ruh'tur.

Yanıt Açıklaması: Plotinus’un hayatı ve kişiliği hakkındaki ayrıntılı bilgilere onun öğrencisi olan Porphyry’nin Plotinus’un Hayatı Üzerine (On the Life of Plotinus) adlı eseri vasıtasıyla ulaşmak mümkündür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Epiktetos, ahlakın amacını mutluluk olarak belirler. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Plotinus’a göre Tanrı’nın kendisi erdeme sahip değildir. Bu nedenle Tanrı’ya medenî erdemler atfedemeyiz. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Entelektüel; yani tragedya temsil edilen hadisenin izleyici tarafından sağlıklı bir biçimde anlaşılmasına imkan tanır. Bu yorumcular katharsis ile entelektüel arınmanın kastedildiği görüşündedirler. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Tragedyanın acıma ve korku duyguları uyandırarakbir duygusal arınma sağladığını yukarıda belirttik. Burada duygusal arınma diye kullandığımız kavramın Yunancası olan katharsis kelimesinin anlamı üzerine de pek çok yorum getirilmiştir. Antik Yunan’da tıp alanında (sindirim yollarının arınması) ve dini pratikte (saliklerin geçirmeleri gereken arınma merhaleleri olarak) kullanılan bu kelimeyi Aristoteles’in ne anlamda kullandığı üzerine getirilen yorumları şöyle tasnif edebiliriz: Didaktik, Etik, Terapötik, Entelektüel ve Dramatik olarak ifade edilmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Eski Stoa- Kıbrıslı Zenon, Kleanthes (MÖ 331-232) ve Khrysippos (MÖ 280-206) Orta Stoa-Panaitios (MÖ 180-110) ve Poseidonios (MÖ 135-51) Yeni Stoa- Seneca (MÖ 4 –MS 65), Epiktetos (55-135) ve Marcus Aurelius (121-180) Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Platon’a göre ruh, her ne kadar bütüncül bir şekilde görünüyorsa da, parçalı bir yapıya sahiptir. Başka bir deyişle, işleyiş itibariyle bakıldığında ruhun kendi içerisinde parçalardan oluştuğu görülecektir. Bu parçalar Platon’a göre üç tanedir: Sağduyu (reason), öz (spirit) ve iştah (appetite) (Preus, 2007, s. 227). Bu parçaların her biri ruhun farklı şekillerde işlemesini sağlar. İlerleyen yüzyıllarda akıl, mantık, vicdan ve sağduyu gibi kavramlarla ruhun çok daha çeşitli ve farklı parçalara sahip olduğunun iddia edildiğini, hatta Sigmund Freud ve Jacques Lacan gibi psikanalistlerin eserlerinde bu parçaların birbiriyle çatıştığının iddia edildiğini görüyoruz.

Yanıt Açıklaması: De Anima (Ruh U¨zerine) adlı eserinde ruh ve beden arasındaki münasebetleri araştıran Aristoteles ruhun bedenden ayrı düşünülemeyeceği kanaatindedir. Ruh bedenden ayrılamayacağı için beden öldüğünde ruh da varlığına devam edemez. Burada ruhun varlığı konusunda hemfikir olduğu hocası Platon’dan farklı olarak Aristoteles ruhun ölümsüz olduğu ve bedenden ayrı olarak var olabildiği kanaatinde değildir.

Yanıt Açıklaması: Devlet adlı eserinde Platon, bilginin nesnesinin sonsuz Varlık yani “formlar” olduğunu, buna karşılık doxa’nın nesnesinin ise duyulara konu olan varlıklar ve değişim olduğunu söyler. Başka türlü söylersek bilginin (episteme) konusu Varlık, kanaatin konusu ise varoluş (yahut ‘oluş’)tur. Böylece Meno’da epistemolojik bir karşıtlıkla ortaya atılan bilgi ve kanaat, Devlet’te ontolojik bir zemine taşınır.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles’in ne anlamda kullandığı üzerine getirilen yorumları şöyle tasnif edebiliriz: • Didaktik • Etik • Terapötik • Entelektüel • Dramatik

Yanıt Açıklaması: Platon’un estetik ile ilgili görüşlerini derli toplu bir şekilde ifade eden yegâne eseri yoktur. Başka bir deyişle onun estetik hakkındaki görüşleri, eserleri arasında dağınık halde bulunur. Yine de, onu “felsefî estetik görüşünün büyük kurucusu” olarak gösterenler için bu önemli bir sorun sayılmaz. Özellikle şu eserlerinde Platon’un estetik hakkındaki görüşlerinin özünü bulmak mümkün: Politicus, Devlet, Sofist, Yasalar, Ion, Phaedrus ve Symposium. Bu eserlerinde Platon’un estetik ile ilgili felsefesi, şu esaslar üzerinde ve temalar etrafında şekillenir: • Temelinde “ölçü” (veya “ölçüm”) olan zanaat (techne), • Taklide dayalı olan sanat (mimesis), • Şiirsel yaratıcılığın temel şartı olarak görülen coşku, • Erotik delilik ve bunun güzellikle ilişkisi.

Yanıt Açıklaması: Zenon’un bu üçlü ayırımına sonraki dönemde öğrencisi Kleanthes tarafından bazı ilaveler yapılmıştır. Örneğin Kleanthes mantık alanına retoriği, fizik alanına teolojiyi, ahlak alanına ise politikayı eklemiştir.

Yanıt Açıklaması: Aristotales mantığına göre bir şey aynı şartlarda hem kendisi hem de başka bir şey olamaz. Bu durum açıklamasıyla birlikte B seçeneğinde verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Şiirin amacı kalondur (güzel olmak ya da mükemmellik); tragedya kalonu belli bir mimesis (taklit) biçimi ile hedefler.

Yanıt Açıklaması: Tek gerçeklik maddedir.

Yanıt Açıklaması: Platon’a göre, bir eylemin iyi ya da kötü olduğunu anlamak için o eylemin salt gerçekleşme biçimine bakmak yeterli değildir. Platon’un kendi verdiği örneğe bakalım: Babasını mahkemeye şikâyet eden birinin, sırf bu hareketi nedeniyle kötülük yaptığını söyleyemeyiz. Eylemin ardına baktığımızda, şikâyet edilen kişinin haksız yere adam öldürdüğü görüldüğünde, kendisini mahkemeye şikâyet eden oğlunun kötülük değil, adalet duygusu nedeniyle iyilik yaptığını düşünürüz. “Ameller niyetlere göredir” hadisi de buna çok benzer bir düşünceyi içerir: Bir eylemin ahlâkî açıdan değerlendirilmesi yapılırken o eylemin ardındaki niyetlere de bakmak gerekir.