Ev Endüstrisi

Yanıt Açıklaması: Reformlara ve krizlere bağlı ekonomik uyum dönemlerinde, kayıt dışı ekonominin genişleme eğilimi taşıdığı saptanmıştır. Kamu işletmeleri kapandığında ya da kamu sektörü daraldığında işsiz kalan çalışanlar kayıt dışı ekonomiye sığınmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Evde çalışanlar, daha düşük gelir elde etmelerine bağlı olarak gelirlerini arttırabilmek için daha çok çalışmakta bu da ev endüstrisinde çalışanlar açısından bir başka sorun olan çalışma sürelerinin uzunluğuna yol açmaktadır. Ayrıca gelirin düşük olması barınma, beslenme, hijyen, sağlık ve eğitimle ilgili sorunlara da neden olmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ev endüstrisinde çalışanların en önemli sorunu, gelirlerinin düşük olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Son yıllarda, özellikle gelişmekte olan ve geçiş halindeki ülkelerde, yeni istihdamın çoğunun görüldüğü alan kayıt dışı ekonomidir. Formal ekonomide iş bulamadıklarından kişilerin çoğu kayıt dışı ekonomiye katılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kanunda yapılan iş sözleşmesi tanımından yola çıktığımız zaman iş sözleşmesinin işgörme, ücret ve bağımlılık şeklinde üç unsuru bulunmaktadır. İş sözleşmesini diğer sözleşmelerden ayıran en önemli unsur, bağımlılıktır. İşçi, iş sözleşmesinden doğan bağımlılık unsuru gereğince çalışmasını işverenin talimatına bağlı olarak ve onun gözetim ve denetimi altında yapar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (RG, T.16.06.2006, S.26200) yürürlüğe girmeden önce iş ilişkilerinin hukuki niteliğine bağlı olarak kişiler farklı sosyal güvenlik kanunlarına tabi oluyorlardı. Sosyal güvenlikte reform çerçevesinde 16.05.2006 tarihinde kabul edilen ve 20.05.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile kurulan Sosyal Güvenlik Kurumu, çalışma ilişkisinin niteliğine bağlı olarak farklı sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olan sigortalıları bünyesine almıştır. Bu Kanunla Sosyal Sigortalar Kurumu, T.C. Emekli Sandığı ve BağKur’un tüzel kişilikleri sona erdirilmiş ve Sosyal Güvenlik Kurumu altında toplanmışlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çocukların evde çalışmaya katılmalarının iki temel gerekçesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, evde çalışan yetişkinlerin üretim miktarını ve dolayısıyla geliri artırmak için çocuklarını çalıştırmak zorunda kalmalarıdır. İkincisi ise, üretim hedeflerini tutturmakta zorlanan ailelerin çoğu zaman çocuklarının yardımına gereksinim duymalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Yabancı yatırımları, büyük işletmeleri ve imalat sanayilerini destekleyen politikalar kabul edilmiş ve halkın coğu halen kırsal bölgelerde yaşarken ve tarıma geniş ölçüde bağımlılık sürerken, tarım sektörü ihmal edilmiştir. Bu anlamda, gelişmekte olan belirli ülkeler ya da sektörlerde bir “tabandan büyümeye” tanık olunabilir: orada küçük ve mikro işletmeler son derece dinamiktir ve formel ekonomidekinden çok istihdam yaratmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Gelişmiş ülkelerde evde çalışanlar, genellikle sosyal güvenliğin kapsamı içindeyken gelişmekte olan ülkelerde genellikle sosyal güvenlik sistemlerinin dışında kalmaktadırlar. Düzenlemede etkin katılımları, sık sık kayıtlı çalışan olup olmamalarına ve katılımların onların adına ödenip ödenmemesine bağlı bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere, belirli kayıt dışı çalışanlar küresel üretim sistemlerine ucuz işgücü olarak katılırken, bu tür ekonomi formel ekonominin tamamlayıcısı olarak kabul edilmektedir. Bu tamamlayıcılık iki temel özellik taşımaktadır. Bunlardan ilki, kayıt dışı ekonomide yer alan işletmelerin reel sektördeki işletmelerin rakibi değil, alıcısı olmalarıdır. İkinci özellik ise, boyut çeşitliliğini de göz önünde tutarak, reel sektördeki işletmelerin taşeronları olmalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Kanunda yapılan iş sözleşmesi tanımından yola çıktığımız zaman iş sözleşmesinin işgörme, ücret ve bağımlılık şeklinde üç unsuru bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İş sağlığı ve güvenliğinin bir yönünü oluşturan iş sağlığı, daha çok çalışma ortamında bulunan ve çalışanın sağlığını etkileyebilecek risk faktörleri karşısında çalışanın sağlığının korunması anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: Ev endüstrisinde çalışan erkek ve kadınların iş yükleri açısından farklılık olduğu görülmektedir. Çünkü kadınlar, gelir elde etmek için evde çalışmanın yanı sıra ev işlerini yapmak, çocuk bakmak gibi diğer işlerle de ilgilenmek zorundadırlar. Kadınlar açısından evde çalışmanın onlara kolaylık sağladığı ve bir avantaj oluşturduğu ifade edilmekle birlikte evde çalışan kadınların çocuğuna bakmak ya da ev işleri gibi nedenlerle çalışmaya ara vermeleri durumunda verimleri ve buna bağlı olarak da gelirleri azalmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 4857 sayılı İş Kanunu’nun amacı, “işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir” (m.1/I). Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Boyutuna ve çeşitliliğine bakmak, formel ekonomiyle arasında var olan bağları ve iç içe geçmeleri göz önünde tutmak, bir “sektörden” çok, kayıt dışı ekonomiden söz etmenin artık kanıtlanabileceğini ileri sürmek mümkündür. Bu anlamda, kayıt dışı istihdamı ortaya koyabilmek için nüfus ve işgücüne ilişkin etmenler, kayıt dışı ekonomide yaratılan gelir ve bu istihdamın gerçekleştiği yapısal ve kurumsal çerçeveyi çözümlemek gerekmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çalıştırılan işçilerin kayıt dışı olması nedeniyle devletin sigorta prim gelirlerinin yanında vergi gelirlerinde de azalma olur. İstihdam faaliyetlerinin kayıt dışı gerçekleştirilmesi neticesinde elde edilen gelir ile yaratılan katma değerin vergilendirilememesi nedeniyle devletin önemli bir gelir kaybı meydana gelir.

Yanıt Açıklaması: Atipik istihdamı ortaya çıkaran faktörleri sosyoekonomik, teknolojik ve psikolojik faktörler olarak sınıflandırmak mümkündür. Sosyo-ekonomik faktörler arasında II. Dünya Savaşı sonrası ekonomik ve konjonktürel dalgalanmalar sonucunda zaman zaman üretimi artırma ya da azaltma gerekliliği, küreselleşme, artan uluslararası rekabet, verimlilik artışı ve çok uluslu şirketlerin ortaya çıkması, geleneksel üretim tarzının ortaya çıkardığı “zaman birliği”, “mekân birliği” ve “ürün birliği” kavramlarının ortadan kalkma eğilimine girmeleri sıralanabilir. Teknolojik faktörler arasında iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı değişim de yer alır. Öte yandan, çalışanlar açısından iletişim eksikliği ve işveren açısından denetim eksikliği atipik isdihdamın sakıncaları arasında olup, ortaya çıkaran faktörlerden değildir. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde primli rejim kapsamında yürürlükte bulunan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde ev endüstrisinde çalışanların çalışma ilişkilerinin hukuki niteliğine bağlı olarak kısa ve uzun vadeli sigorta kolları açısından hangi kapsamda sigortalı sayılacakları belirlenebilir.

Yanıt Açıklaması: Evde çalışanlar açısından meslek hastalıklarının yaygın olduğu görülmektedir. Ev endüstrisinde çalışanlarda işe bağlı olarak yapılan işin niteliğine göre toz ve yapıştırıcının etkileri, tüm işler için kireçlenme, kemik-kıkırdak sorunları, sırt ağrıları, bel ve boyun ağrıları, dantel, nakış, terzilik ve pikoda görme bozuklukları, dokumacılıkta toza bağlı akciğer hastalıkları ile ayakta durarak çalışmaya bağlı varis ve bel fıtığı sorunları, alerjiler, deri hastalıkları, bronşit söz konusu olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bazı durumlarda aynı hanede iki ayrı aile yaşayabilmektedir. Aynı hanede iki ayrı ailenin bir arada yaşadığı durumlarda da hane içi yardımlaşma yaklaşımının geçerli olmadığı yapılan bir çalışmanın (Hattatoğlu, 2000) sonuçlarında yer almaktadır. Ancak bu durumda eve iş alınması, farklı hanelerden kadınların iş paylaşmasından da ayrılmaktadır. İki ailenin aynı evi paylaşması durumunda eve alınan iş, eğer aracı tarafından mahalleye getirilmemiş de, kadınlardan birinin o fabrikadaki bir tanıdığı yoluyla gelmişse, o zaman bir yandan kadınlar bu işi öncelikle hane içindeki diğer kadınla paylaşmaktadırlar. Burda söz konusu olan iş paylaşmadır, yani her kadın yaptığı iş kadar parasını almakta, yaptığı iş yardım sayılmamaktadır. Doğru cevap D'dir.