Temel İlaç Bilgisi Ve Akılcı İlaç Kullanımı

Yanıt Açıklaması: Organoleptik kontrol: Arıtılmış su berraklık, koku, renk ve tat yönünden kontrol edilir.

Yanıt Açıklaması: Kontrol aşamaları, ilacın tek bir bileşeniyle ilgili olmayıp etken madde, yardımcı maddeler, ambalaj gibi farklı birçok konuyu içerir. Bunlar hakkındaki tüm nitelikler ve test yöntemleri farmakopelerde kayıtlıdır. Ülkemizin de artık resmi olarak kullandığı Avrupa Farmakopesi (EP) dir.

Yanıt Açıklaması: Farmakopeler, etken maddeler ve tedavi amacıyla kullanılan diğer ürünlerin tanımları, içeriği, kalitesi, saklama koşulları ve paketlenmesi gibi pek çok konuda gereken standartları tanımlayan resmi birer kaynaktır. Küresel ve ulusal çapta geçerli olan bu kalite uygulamalarının kaynağı, uluslararası otoritelerin uzman komisyon ve komitelerince alınan kararlar ve bunların sonucunda ortaya çıkan yönergeler, uygulama protokolleri ve farmakopelerdir.

Yanıt Açıklaması: “Kereviz, Ayıüzümü, Kadıntuzluğu, Karamuk, Çiğdem, Safran, Deniz üzümü, Meyan, Peru çayı, Adi ardıç, Çemen otu, Isırgan, Zencefil, Sarımsak, İskenderiye ve Hindistan sinameki , Sarı kantaron, Maydanoz” gibi bitkisel ürünler hamilelik ve emzirme döneminde güvenliği kanıtlanamamış olduğundan bu dönemlerde kullanımı tavsiye edilmez. Bu konuda sürekli güncellemeler olduğu için dikkatle takip edilmelidir. Özellikle yüksek dozda kullanımından kesinlikle kaçınılmalıdır. Diğer taraftan günlük beslenme amaçlı kullanılan çok sayıda baharat ya da sebze fazla miktarlarda tüketildiği takdirde rahim hareketlerini arttırarak düşük riskine neden olabilmektedir. Örneğin; yemeklerde, salatalarda ya da çay olarak tüketilen maydanoz yapraklarında bulunan apiol denilen madde düşük riskine neden olabilen bir maddedir. Hamilelikte yaşanan sabah bulantılarının önlenmesinde zencefil kullanımı oldukça yaygındır. Uygun dozlarda kullanıldığı takdirde zencefilin etkinliği ve güvenliği bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir. Ancak 1 gramın üzerinde kullanılması rahim hareketlerinin artmasına, dolayısıyla düşük riskine yol açabileceği bildirilmektedir. Aynı şekilde yaşlılar ve çocuklarda bitkisel ürün kullanımına dikkat edilmelidir. İleri yaş grubunda vücutta meydana gelen değişiklikler, organların işlevlerinin aksamasına ve buna bağlı olarak kronik hastalıkların artmasına neden olur. Bunun yanısıra akut hastalıklar da daha sık görülür. İleri yaşla birlikte hem akut hem de kronik hastalıkların artmasıyla yaşlı insanların çok sayıda ilacı, ayna anda kullanması gerekebilir.

Yanıt Açıklaması: İlaç endüstrisinde; şurup, gargara, göz, kulak ve burun damlaları, lavman ve yıkama çözeltileri gibi pek çok ürün çözeltilere örnek olarak gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: Sıvağ; hastanın etken maddeyi kolay bir şekilde alabilmesi ve alacağı miktarı zorlanmadan ayarlayabilmesi için kullanılan çözücü ve taşıyıcı özellikteki maddelere verilen isimdir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Geriatrik dönemdeki bireylerde gastrointestinal sistemde meydana gelen birtakım değişiklikler, ilaç absorbsiyonunu etkilemektedir. Bu değişiklikler aşağıda sıralanmıştır. • Midenin boşalma süresi uzar. • Mide asid salgısı azalır. • Mide-barsak kanalının peristaltik hareketleri azalır. • İnce barsakta villusler, atrofiye uğradığı için absorpsiyon yüzeyi azalır. • Mide-barsak kanalından geçen kan akımı hızı azalır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Aşağıda absorpsiyonu değişen ilaçlara örnekler verilmiştir: Yenidoğanda oral yolla kullanılan asetaminofen’in, fenitoin’in ve nalidiksik asid’in absorpsiyonu gecikir. İlk iki haftalık dönemde fenobarbital’in absorpsiyonu gecikir ve azalır. 3. yaşa kadar olan dönemde aside dayanıksız oral penisilinlerin sistemik biyoyararlanımı artar. Büyük bebeklerde ve çocuklarda bazı antiepileptik ilaçların (fenobarbital, valproik asid gibi), diazepam’ın ve imipramin’in absorpsiyonu artar. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hemşireler, mesleki olarak taşıdıkları sorumlulukları bilmeli ve gereğini yapmalıdırlar. AOİK’e yol açmamak için hemşirelerin üzerine düşen sorumluluklar şu şekilde sıralanabilir: • Hemşire hastaya ilaç uygulamadan önce, ilacın hekim tarafından isteminin yapıldığından emin olmalıdır. Reçete edilmeyen bir ilacı uyguladığında mesleki ve yasal sorunlar ile karşı karşıya kalacağının farkında olmalı ve bu tür uygulamalardan kaçınmalıdır • Güvenli bir uygulama için istemin yazılı alınması, hasta dosyasına kaydedilmesi ve hekim tarafından imzalanması gerekmektedir. Elektronik istemlerin kullanıldığı hastanelerde bu süreçte özel yazılımlar kullanılmaktadır. • Hemşirenin, istem alma ve bir reçetede bulunması gereken temel bilgiler konusunda bilgi sahibi olması gereklidir. • Hastanın adı, ilacın adı, dozu, uygulama yolu ve zamanı, istemin verildiği ve sonlanacağı zaman ve süreler, tam olarak hemşireden ne istendiği gibi noktalar hemşire tarafından kontrol edilmelidir. • Hemşire istemde eksik bilgi, okunaksız yazı veya kısaltmaları anlamama gibi bir sorunla karşılaşırsa, mutlaka hekimle irtibata geçmelidir. • Hemşire, istemde kullanılabilecek kısaltmaları doğru bilmelidir. • Hemşire, benzer görünüme ya da benzer okunuşa sahip ilaçların istemi sırasında daha dikkatli olmalıdır. • Hemşirenin ilaç ile ilgili konulardan haberdar olması ve bilgilerini güncellemesi beklenir. • Sadece acil durumlarda kullanılan sözlü istemler, istemi alan kişi tarafından hekim istem formuna kayıt edilmelidir. • Sözlü isteme ilacın adı, dozu, kullanım şekli, verilme zamanı ve süresi, istemi yapan hekimin adı, istemin alındığı saat ve istemi alan kişinin adı yazılmalı ve sözlü istemin doğruluğu hekime onaylatılmalıdır. Ayrıca hekim sözlü istemi, en geç 24 saat içerisinde yazılı hale getirmelidir. • Tüm istem alma süreçleri için kurumsal talimatlar hazırlanmalı ve sağlık personeli bu konuda bilgilendirilmelidir. • Reçete yazma/istem yapma yetkisine sahip olan kişiler, acil durumlarda istem yapma yetkisi olan kişiler, özel ilaçların isteminde izlenilmesi gereken yollar ve ilgili mevzuat, protokoller ve kurumsal talimatlar, sağlık kuruluşu tarafından önceden belirlenmeli ve sağlık personeli bilgilendirilmelidir

Yanıt Açıklaması: Farmakope: İlaçların ve ilaç etken maddelerinin canlıların hastalıklardan korunması ve hastalıkların teşhis ve tedavisinde kullanılabilmesi için taşıması gereken özelliklerin yer aldığı resmi nitelik taşıyan kaynaklardır. Her ülkenin bilim uzmanlarınca hazırlanmakta ve belirli zaman aralıklarında güncellenmektedir. Drog: İlaçların hazırlanmasında kullanılan, tedavi edici özelliği olan, biyolojik, inorganik ya da sentetik kökenli ilaç ham maddeleridir. Ekstreler: Ekstreler (Extracta) genellikle kuru haldeki bitkisel veya hayvansal droglardan maserasyon, perkolasyon ya da başka uygun bir valide edilmiş yöntemle elde edilen; sıvı, katı veya yarı katı kıvamda olabilen preparatlardır. Tentürler: Genellikle kuru haldeki bitkisel materyalin alkol veya sulu alkol ile perkolasyon , maserasyon gibi yöntemlerle tüketilmesi sonucu elde edilen, sıvı haldeki preparatlardır.

Yanıt Açıklaması: Buharalı hekim İbn-i Sina (980-1037), "Kitabü'ş-Şifa" ve "El-Kanun fi't Tıb" eserlerini yazmıştır. Arap hekimi İbn Baytar (1197-1248), "Kitab al-Cami  al-Müfredat al-Adviye vel-Agdiye" adlı tedavi kitabını (Baytarname) yazmıştır. Doğru seçenek E'dir.

Yanıt Açıklaması:

Yanıt Açıklaması: Günümüzde kimyasal ya da biyoteknolojik yollarla sentezlenmelerine rağmen birçok ilaç ilk bulundukları yıllarda doğal kaynaklardan elde edilmekteydi. Asetil salisilik asit ve atropin bitkisel kaynaklı, insülin hayvansal kaynaklı, penisilin mikroorganizma kaynaklı, demir ise mineral kaynaklı ilaçlara örnek verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Pirojenler, vücutta ateş yükselmesine sebep olan bakteri toksini, yabancı proteinler gibi maddelerdir.

Yanıt Açıklaması: Uçucu Yağlar: Aromatik bitkilerden veya bitkisel droglardan, genellikle distilasyon yöntemi ile elde edilen, kendine özgü koku, tat, renk yanı sıra uçucu özellikte olan, oda sıcaklığında çoğunlukla sıvı hâlde olan, fakat bazen donabilen yağımsı karışımlardır. Uçucu yağlar (Aetherolea) bu koku ve tat özelliklerinden dolayı parfümeri ve gıda sanayiinde, tedavi edici özelliklerinden dolayı ise çeşitli hastalıklarda kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Parasetamol, penisilinler, eritromisin, varfarin ve insülin gibi ilaçlar emzirme döneminde kullanılabilen ilaçlardır.

Yanıt Açıklaması: Bitkisel ilaçlarda kaliteyi etkileyen başlıca faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Ürün içerisinde yer alan bitki türü farklılıkları, kullanılan kısım, • Mevsime ve doğal koşullara bağlı olarak etken madde miktarlarının değişiklik gösterebilmesi, • Doğadan toplanma şekli (ekolojik açıdan da önemlidir), • Tarım ve üretim metotlarının farklılığı; İyi Tarım Uygulamaları (GAP= Good Agricultral Practice) kural ve standartlarına dikkat edilmemesi, • Depolama şartlarının uygunluğu, saklama koşulları ve süreleri, • Toksik maddelerle kontaminasyon (Ağır metal kontaminasyonu, tarım ilaçları ile olan kontaminasyon, radyasyon vb.), • Mikrobiyal kontaminasyon (bakteri, mantar, parazit vb.), • Hasat sonrası işlemler; İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practices) ve İyi Üretim Uygulamaları (GMP= Good Manufacturing Practice) kural ve standartlarına dikkat edilmemesi, • Bitkisel ilaçların üretim yöntemindeki farklılıklar (Ekstraksiyon yöntemleri, kullanılan çözücü, ısı vb.), • Tağşiş ve hileli ürün hazırlanması ve sunulması, • Son üründe ilaç etkileşimleri ve diğer yan etkiler hakkında yeterli bilgi verilmemesi, • Son üründe farmakokinetik, farmakodinamik özellikleri ile ilgili bilgilerin yeterli olmaması. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Gebelik ortalama 40 hafta devam eden bir süreçtir. Bu süreç üç bölüme ayrılır: • 1. trimester (ilk 13 hafta) • 2. trimester (14-27. haftalar arası) • 3. trimester (27-40. haftalar arası) Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hamilelikte yaşanan sabah bulantılarının önlenmesinde zencefil kullanımı oldukça yaygındır. Uygun dozlarda kullanıldığı takdirde zencefilin etkinliği ve güvenliği bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir. Ancak 1 gramın üzerinde kullanılması rahim hareketlerinin artmasına, dolayısıyla düşük riskine yol açabileceği bildirilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.