Yaşlılıkta Nörolojik Temelli Durumların Bakım ve Rehabilitasyonu

Yanıt Açıklaması: Karışık tip demans olarak da adlandırabileceğimiz Mikst tip demans, demansa sebep olabilecek birden fazla etkenin aynı kişinin beyninde birlikte bulunduğu demans türüdür. Alzheimer ve vasküler demans; Alzheimer ve Lewy cisimli demans en çok görülen Mikst tip demanslardandır. Mikst demansın en sık görüldüğü yaş grubu 85 yaş üstü yaşlılardır. Mikst demansın semptomları çeşitlilik göstermekte, hangi beyin alanının nasıl ve ne kadar etkilendiğine bağlı olarak farklı semptomlar görülebilmektedir. Mikst tip demansı diğer demans tiplerinden ayırmak oldukça zordur. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hareket dışı bulgular: Hareket sistemi dışındaki sistemlerin bulguları da görülebilmektedir. Bunlara örnek olarak ani pozisyon değişimi ile gelişen kan basıncı düşüklüğü (ortostatik hipotansiyon), kabızlık, anksiyete, depresyon, koku alma ve uyku bozuklukları, huzursuz bacak sendromu, tedavide kullanılan ilaçların da etkisi ile gün içerisinde uyanıkken halüsinasyon, geceleri ise kabus görme, özellikle daha genç erkek hastalarda yine ilaçların etkisi ile şans oyunlarına düşkünlük, aşırı para harcama isteği, cinsel davranışlarda değişiklikler veya aşırı yeme gibi bir takım haz artırmaya yönelik davranışsal değişiklikler gelişebilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çok çeşitli yürüme bastonları bulunmaktadır. Kişiye en uygun, ideal bastonu bulmak için bir fizyoterapiste başvurulması gerekebilir. • İdeal bir bastonun sağlam lastik uçları bulunmalıdır. Aşınmış lastik uçlar bastonun sabitlenmesin bozacak, denge problemlerinin yaşanmasına neden olabilecektir. • Tek uçlu bastonlar tercih edilmeli, üç veya dört nokta tabanlı olanlardan (tripod veya quadripodlar) kaçınılmalıdır. Parkinson hastaları, denge ve duruş sorunu yaşadıkları için bu tip baston ve değnekleri kullanmakta zorluklar yaşayabilmektedir. Bunu en aza indirmek için tek uçlu baston veya değnekler önerilmektedir. • Bastonların el tutamakları rahat olmalı, ihtiyaç duyulan yeterli kuvvetin alınmasına izin verecek konforu sağlamalıdır. • Bastonun boyu kişiye göre değiştirilebilir olmalı, en iyi desteği vermek üzere yükseklik ayarlanmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Giyinmeyi kolaylaştıran giyim stilleri ve kumaşlar seçilmelidir: • Sürtünme etkisi yaratabilen, içindeyken hareket etmeyi zorlaştıran kadife ve sentetik dokulu kumaşlardan kaçınılmalıdır. Aşırı terlemeye neden olmayan doğal dokumalar tercih edilmelidir. • Kaygan tabanlı, bilek desteği olmayan ayakkabı veya terlikler yerine kaymaz çorap veya spor ayakkabı tercih edilebilir. • Kan dolaşımını bozan sıkı lastikli çoraplardan kaçınılmalıdır. • Bağcıklı ayakkabılar yerine, velkro-(cırt cırt) bantlı ayakkabılar kullanılarak ayağa geçirme ve çıkarma aktiviteleri kolaylaştırılabilir. • Velkrolar giysilerdeki düğme veya fermuarların yerine dikilebilir. Böylece giyinme aktiviteleri kolaylıkla bağımsızca yerine getirebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: sensorimotor değişiklikler şöyle sıralanabilir: • Kas gücünde (Kavrama gücünde) azalma • Kas koordinasyonunda azalma, • Kemik yoğunluğunda azalma • Eklemlerde bozulma • Duyusal geri bildirimde bozulma, • Hareketlerin amaç ve hedeflerinde değişme, • İşitme azalması ve konuşulanı anlamada zorluk, • Görme azalması, görsel geri bildirimin yavaşlaması.

Yanıt Açıklaması: Sinir sistemini oluşturan temel hücreler olan nöronlarda, yenilenmeyi sağlayan çoğalma yeteneği -bazı özel beyin alanları dışında- yoktur. Bu nedenle de nörodejenerasyona bağlı kayıplar yerine konulamaz. Yaşlanma sürecinde devam eden nöron kayıpları nedeniyle özellikle beyinde hacimce ve ağırlıkça bir küçülme gerçekleşir. Atrofi olarak tanımlanan bu duruma paralel olarak beyin ağırlığı %10-15, sinir iletim hızı %10 kadar azalır ve bunun sonucunda fonksiyonlar da gittikçe yavaşlar. Yaşlanmayla birlikte, beyin damar sisteminde de kan akımının azalmasına neden olan değişiklikler görülür. Kan akımının azalması, nöronların yaşaması ve çalışması için şart olan oksijen ve enerjinin de azalmasına yol açar. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kognitif rehabilitasyonun hedefleri, bireye özgü olarak belirlenmektedir. Bu hedefler belirlenirken sağlık personelleri ve aile bireyleri iş birliği içerisinde olmalıdır. Bireyin bozulmuş ve korunmuş bilişsel becerileri saptanmalı ve bunları dikkate alan bir rehabilitasyon planı hazırlanmalıdır. Kognitif rehabilitasyonun temel amacı, bireyin gündelik hayatta karşılaşabileceği zorlukları göz önünde bulundurarak bunlarla başa çıkma sürecine hastayı ve aile üyelerini dahil etmektir. Bilişsel rehabilitasyonda spesifik ve genel hedefler belirlenebilir. Örneğin sosyalleşmek bir genel hedef olurken bireyin aile üyelerinin isimlerini aklında tutması, spesifik bir hedeftir. Kognitif rehabilitasyonda, yaşlının unuttuğu şeyleri hatırlaması ya da akılda tutabilmesi için kullanabileceği bazı stratejiler mevcuttur. Bunlardan birisi anımsatıcı (mnemonik) kullanmaktır. Bu teknikte bireyin aklında tutması gereken bilgiyi görsel bir imajla öyküyle ya da kafiyeyle kodlaması öğretilir. Diğer bir teknik, anımsatıcı ipuçları vermektir. Demanslı bireye bir bilgi verirken daha sonra bu bilgiyi hatırlamada kullanacağı bir ipucu da verilmelidir (Örneğin ismi öğretilen bireyin fotoğrafını da isim ve ismi oluşturan harfler ile birlikte göstermek gibi).

Yanıt Açıklaması: Hevesli hastalar motive eden, hareket etmeye sevk eden bir müzik eşliğinde dans edebilir. Öz güvenin ve sosyal ilişkilerin geliştirilmesine yönelik kanıta dayalı rehabilitasyon uygulamaları nedeniyle bilimsel bir sağlık disiplini olarak öne çıkan müzik terapi yaklaşımlarından yararlanılabilir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Aspirasyon (yiyecek veya içecek inhalasyonu) disfaji olan kişiler için yaygın bir sorundur. Yutulan materyalin, hava yolu ve akciğere girmesiyle ortaya çıkar. Aspirasyon sonucunda pnömoni gelişebilir. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bu bağlamda, dünya nüfusunun %8,7’sini yaşlı nüfus oluşturmakta; en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke %31,3 ile Monako, %27,3 ile Japonya ve %21,8 ile Almanya olarak sıralanmakta, Türkiye 167 ülke arasındaki bu sıralamada 66. sırada yer almaktadır. Yaşlı nüfustaki bu global artış doğrultusunda Türkiye’de 65 ve yukarı yaştaki nüfus 2013 yılında 5 milyon 891 bin 694 kişi iken son beş yılda %17 artarak 2017 yılında 6 milyon 895 bin 385 kişiye ulaşmıştır. Bu orana göre cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bandajlama - Ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilecek doğru pozisyonu korumak için omuza ek destek vermek için kullanılır. Elektriksel stimülasyon - Kasların çalışmasını uyarmak için bazen fonksiyonel elektrik stimülasyon yöntemi kullanılır . Sinir ve kasları uyaran bu yöntem , cilt t üzerine küçük pedler aracılığı ile uygulanır. Splint (atel) - El ve kolun doğru bir pozisyonda kalması, ağrının azaltılması ve el bakımında yardımcı olması için kullanılır. Konraktür ise eklem hareket açıklığının kaybı anlamına gelir. Tanıma göre cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İnme, sol yarımkürenin ön ve arka bölgelerinin geniş bir kısmını etkilediğinde, sonuç ‘global afazi’ olabilir. Dili anlama ve üretme bozukluğunu birlikte içeren en şiddetli etkilenime sahip gösterenglobal afazili hastalar, konuşulan veya yazılan çok az kelimeyi anlayabilmekte ve ifadeleri de çoğu zaman tek tük sözcüklerle sınırlı olmaktadır. Global afazide başarılı bir rehabilitasyon ve iyileşme olasılığı genellikle kısıtlıdır. Global afazili hastalar aileye ve bakım verenlere önemli ölçüde bağımlı bir yaşam sürecekleri için sabır ve anlayışa en çok ihtiyaç duyan hasta gruplarındandır.  Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Tremor genellikle eller, parmaklar, baş, çene gibi beden bölümlerinde istemsiz olarak ortaya çıkan titreme durumu demektir.

Yanıt Açıklaması: Japonya %27,3'lük oran ile dünyada ilk üç ülke arasında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Frontotemporal demans, iki lobdaki sinir hücrelerinin kaybına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu demans türü genellikle daha genç yaşlarda, 40-45 yaş arasında görülmektedir. Diğer demans tipleri gibi frontotemporal demansın da nedeni tam olarak bilinmemektedir. En belirgin özelliği semptomların ağırlıklı olarak kişilik, davranış ve dil ile ilgili olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Parkinson hastalığı temelde beyinde dopamin salgılayan sinir hücrelerinin zarar görmesi ve azalması ile ortaya çıksa da beyindeki bu hasarın ortaya çıkmasına neden olan asıl sebep tam olarak bilinmemektedir. Genel kanı, genetik yatkınlık, ileri yaş veya çevresel etmenlerin hastalığın oluşmasında birlikte rol oynayabileceği yönündedir. Çevresel faktörler arasında ise bazı çevresel toksinlerin ve kimyasalların hastalığı artırdığı düşünülmektedir. Hastalığın nedenleri üzerine yapılan araştırmalar günümüzde hâlâ devam etmektedir. Parkinson hastalığının ortalama ortaya çıkma yaşı genellikle altmış yaş ve üstüdür ama ellili yaşlarda da sıklıkla tanı konulabilmektedir. Parkinson için ileri yaş hastalığı olduğuna dair genel bir kanı vardır. Bununla birlikte tanısı konan her yirmi hastadan birinin genç yaş hasta grubunda olduğu da hatırda tutulmalıdır. Genç yaş formunda daha çok genetik yatkınlıkların ön planda olduğu dikkat çekmektedir..

Yanıt Açıklaması: Tıbbi iletişimlerde nörolojik belirti ve bozuklardan söz edilirken sıklıkla karşımıza çıkan parezi terimi vücudun bir bölümünde kas kuvvetinin azalması, pleji ise kas kuvvetinin tam kaybı anlamına gelir. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: İlk olarak 1817’de Doktor James Parkinson tarafından tanımlanan Parkinson hastalığı, dopamin eksikliği ile seyreden nörodejeneratif bir hastalıktır. Dopaminin üretimi ve salgılanması için özelleşmiş olan nöronların yıkımı ile hastalık genellikle 50’li yaşlardan itibaren ortaya çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Demanslı hastalarla sağlıklı iletişim kurmak için sakin bir tavır takınılmalıdır. Konuşurken kısa ve basit cümleler kullanılmalıdır. Demanslı yaşlılarla inatlaşmaktan ve tartışmalardan olabildiğince kaçınılmalıdır. Birden fazla yönerge içeren konuşmalarda yönergeler kısa ve tane tane verilmelidir. Belleklerini yoklamalarını sağlayacak ve canlandıracak kısa sorular sorulmalı ya da etrafta bulunan insanlar hakkında bilgi verici sohbetler yapılmalıdır. İletişim sırasında olumlu bir beden dili kullanılmalı ve onlara hafifçe dokunarak iletişimin önemli bir parçası olan temastan yararlanılmalıdır. Bu nedenle temas iletişimde etkili olabileceğinden yanlış olan seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: 3. evre