Çoklu Engellilerin Bakım ve Rehabilitasyonu

Yanıt Açıklaması: Çok engelli bireyler kendine vurma, ısırma gibi pek çok problem davranışı kendilerini ifade etmede zorluk yaşadıkları için sergilerler. İlgi ve ihtiyaçlarını göstermede bu davranışlara başvurabilirler.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu yaklaşım C seçeneğindeki yer alan Reseptif yaklaşımdır.

Yanıt Açıklaması: Kişisel bakım becerileri; • Yemek yeme becerileri, • Tuvalet becerileri, • Giyinme ve kişisel temizlik becerileri ve • Eşyaların temizliği/bakımı olarak sınıflandırılmaktadır. Doğru cevap " A" dır.

Yanıt Açıklaması: Çok engelli bireyler konuşmayı anlamlı bir şekilde kullanmada sınırlılıklar gösterebilirler. Bu sınırlılığı aşmak için de çok engelli bireyler göz hareketleri, dokunma, yüz ifadeleri, mimikler, bilgisayar ya da konuşmayı destekleyici cihazlar kullanabilmektedirler. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Çoklu engelli bireyler için kişisel bakım beceri öğretim programı geliştirme ve uygulama aşamasında, aşağıda sıralanan kriterler göz önünde bulundurulmalıdır: • Ekip üyeleri ile işbirliği içinde olmak • Bireyin içinde bulunduğu kültüre, yaş ve gelişim düzeyine uygun, aynı zamanda sosyal olarak geçerli öğretim süreçlerine yer vermek • Akranları sürece dâhil etmek • Uyarlamalara yer vermek • Etkili bir değerlendirme sürecine yer vermek ve değerlendirme sonuçlarını kullanmak • Öğretim için uygun ortamları ve süreleri belirlemek • Etkili bir öğretim yöntemi seçmektir.

Yanıt Açıklaması: Müzik ile eğitim ilişkisi (a) müzik yolu/aracılığıyla eğitim, (b) müziğe doğru eğitim, (c) müzik içinde eğitim ve (d) müzik ile eğitim şeklinde 4 temel düzlemde incelenebilir (Uibel, 2012).

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: • Başkasına bağımlı olarak beslenme (kaşık dudaklarına dokundurulduğunda ağzını açma ve yiyeceği yutma), • Parmakları kullanarak yeme, • Kaşık kullanarak yeme, • Bardaktan sıvı içme, • Çatal kullanma, • Bıçak kullanarak yiyecekleri sürme ve kesme, • Yiyecek servis etme, • Yemeğin üzerine tuz, baharat ve soslar ekleme, • Yemek masasında görgü kurallarına uyma.

Yanıt Açıklaması: Gömülü öğretim oturumlarının planlanması ve uygulanması için önerilen yedi aşama bulunmaktadır Bunlar; (i)Öğretimsel hedefin belirlenmesi ve bu hedef için ölçüte karar verilmesi (ii) Çocuğun var olan performans düzeyinin belirlenmesi amacıyla başlama düzeyi verisi toplanması (iii) Öğretim oturumlarının uygun bir şekilde içine gömülebileceği etkinlik, sınıf rutini veya öğrenme köşelerinin belirlenmesi (iv) Öğretimsel etkileşimlerin planlanması (v) Açık yönergeler, çocuğun tepkisini ve geri bildirimi içerecek şekilde öğretimin planlandığı gibi uygulanması (vi) Öğretim sürecinde çocuğa sunulan fırsatların kaydedilmesi (vii) Belirli aralıklarla hedeflenen beceriye ilişkin değerlendirme yapılması

Yanıt Açıklaması: Geleneksel tuvalet öğretim yönteminde tuvalet öğretimi denemeleri mesane ve bağırsakların doğal sürecinde dolu olduğu zamanlarda gerçekleştirilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Çevre düzenlemesi ve oluşturulan günlük rutinler içerisinde, problem çözme, iş birliği, öz kontrol gibi becerilerin öğretimi hedeflenmektedir. Özellikle yetersizliği olan bireylerde eğitimin en kapsamlı amacı bireylerin günlük hayatlarında bağımsız bireyler olabilmeleridir. Bu nedenle bireylerin öğretim hedefleri belirlenirken işlevsel beceriler seçilmesi büyük önem taşır. Genel olarak değerlendirildiğinde özellikle ileri derecede ve çok engelli bireylerde özbakım becerilerinin günlük rutinler içerisinde öğretiminin ön plana çıktığı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Çoklu engelli bireylere kişisel bakım becerilerinin öğretiminde yer verilebilecek uyarlamalar aşağıda sıralanmıştır: • Bireyin özelliklerine göre uyarlanmış araç-gereçlere yer verme (örneğin daha kolay kullanım için tasarlanmış diş fırçaları, kaşık ve bardaklar) • Uyarlanmış açma/kapama düğmeleri veya otomatik çalışan cihazlar (örneğin düğmesine basılarak çalışan saç kurutma makineleri, harekete duyarlı olarak çalışmaya başlayan şarjlı diş fırçaları) • Bir etkinlik içerisindeki beceri basamaklarının değiştirilmesi (örneğin çocuğun dengesini kurabilmesi için iç çamaşırını indirdiği sırada klozete oturmasına izin vermek gibi) • Kişisel destekte bulunmak (örneğin birey çatalla yemek yerken çatalı batırabilmesi için elini yönlendirmek gibi) Çoklu engelli bireylere kişisel bakım becerilerinin öğretiminde yer verilebilecek uyarlamalar aşağıda sıralanmıştır: • Bireyin özelliklerine göre uyarlanmış araç-gereçlere yer verme (örneğin daha kolay kullanım için tasarlanmış diş fırçaları, kaşık ve bardaklar) • Uyarlanmış açma/kapama düğmeleri veya otomatik çalışan cihazlar (örneğin düğmesine basılarak çalışan saç kurutma makineleri, harekete duyarlı olarak çalışmaya başlayan şarjlı diş fırçaları) • Bir etkinlik içerisindeki beceri basamaklarının değiştirilmesi (örneğin çocuğun dengesini kurabilmesi için iç çamaşırını indirdiği sırada klozete oturmasına izin vermek gibi) • Kişisel destekte bulunmak (örneğin birey çatalla yemek yerken çatalı batırabilmesi için elini yönlendirmek gibi)

Yanıt Açıklaması: O¨ncelikle öğrenci, beceri listelerinin olduğu formlar ile değerlendi- rilir. Bu formlar kaba değerlendirme formları, gelişim envanterleri ve akademik beceriler için ders programlarında yer alan kazanımlar olabilir. Değerlendirmede öğrencinin fiziksel, bilişsel alanlar ve dil, iletişim gibi tüm gelişim alanlarındaki durumu incelenir. Daha sonra aile ile görüşme yapılarak, öğrencinin hangi becerileri ne düzeyde gerçekleştirdiği ve ailenin çocuğunun öncelikle hangi becerileri kazanmasını istediğiyle ilgili bilgi toplanır. Ayrıca öğrencinin zamanının büyük bir bölümünü geçirdiği ortamların özellikleri ve öğrencinin bu ortamlarda günümüzde ve gelecekte ne tür becerilere sahip olması gerektiği saptanır.

Yanıt Açıklaması: Fırsat öğretiminin uygulanmasında dört adım tanımlanmıştır. Bu adımlar aşağıda tanımlanmıştır (Noonan ve McCormick, 2013). (i) Çocukların gereksinim duyacağı veya almak isteyeceği materyalleri, durumları veya etkinlikleri tanımla ve uygun durum oluştur. (ii) Ortak ilgi kur. (iii)Çocuk her hangi bir iletişim girişiminde bulunduğunda daha kompleks bir iletişim davranışı öğret veya kullandığı sözel dili geliştirmeye yönelik bir ifade öğret. (iv)Çocuk tarafından talep edilen nesne, etkinlik veya yardımı sun.

Yanıt Açıklaması: Davranışçı yaklaşım hedef uyaran-tepki-pekiştirme ilkesine dayalı bir öğrenme sürecini benimseyen yaklaşımdır. Doğru seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: Sonuçlara dayalı stratejiler pekiştirme, hata düzeltmesi, düzeltici geri bildirim verme, öğrenilen becerileri sergileme fırsatı sunma gibi stratejiler olarak belirtilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Özel eğitimde öğrencilere öğretilmesi ya da kazandırılması hedeflenen her amaçta olduğu üzere, beceri öğretiminde de pekiştirmeden yararlanılır. Pekiştireçler iki türlü olabilir: Birincil Pekiştireçler: Bireyler için biyolojik olarak önem taşıyan yaşamsal gereksinimleri karşılamaya yönelik pekiştireçlerdir (Yücesoy-Özkan, Kaya ve Gülboy, 2007). Bu pekiştireçler yiyecek içecek pekiştireci (çikolata, patlamış mısır, gazlı içecek vs,) ve duyusal pekiştireçlerdir (oyun hamuru ile oynamak, çizgi film izlemek vs,). İkincil Pekiştireçler: Yaşamsal gereksinimleri karşılamayan ancak bireyler üzerinde olumlu etki yaratan pekiştireçlerdir (Yücesoy-Özkan, Kaya ve Gülboy, 2007). Bu pekiştireçler nesne pekiştireci (oyuncak, kalem vs,), ayrıcalıklı pekiştireçler (takım kaptanı olma, ev ödevinin yarısını yapma vs,), etkinlik pekiştireçleri (sinemaya gitme, tablette oyun oynama vs,), sosyal pekiştireçler (“Aferin” denmesi, çak yapılması vs,) ve sembol pekiştireçlerdir (yıldız, gülen surat gibi şekiller çizilmesi, yapıştırılması vs,).

Yanıt Açıklaması: İpucu dört yolla silikleştirilebilir. a. İpucunun yoğunluğu azaltılabilir. Örneğin “teşekkür etme “ becerisinin öğretilmesi sırasında eğitimci önce yüksek bir ses tonu ve abartılı mimikler kullanarak model ipucu sağlarken, daha sonra ses tonu ve mimiklerinin yoğunluğunu azaltarak daha doğal bir ifade ile model ipucu sunabilir. b. İpucunun yeri değiştirilebilir. Örneğin “kalem tutma” becerisinin öğretilmesi sırasında eğitimci bireyin arkasında durarak bireyin omzu, kolu ve ellerini birlikte yönlendirerek tam fiziksel ipucu sunarken daha sonra bireyin yanına geçerek sadece elini yönlendirerek kısmi fiziksel ipucu sunabilir. c. İpucu sayısında azaltma yapılabilir. Örneğin günlük yaşam becerilerinden yatak düzeltme becerisinin öğretilmesi sırasında eğitimci başlarda fiziksel ve sözel ipucunu bir arada kullanırken daha sonra fiziksel ipucunu kullanmayıp sadece sözel ipucu sunabilir. Ayrıca birey ilerleme gösterdikçe sunulan sözel ipucu sayısı da azaltılabilir. d. İpucu türünde değişiklik yapılabilir.

Yanıt Açıklaması: Çok engelli bireylerin hangi ortamda eğitim alacağı konusunda ekip kararı alınması önerilmektedir. Bu ekipte aile, öğretmenler, okul idaresi, iş uzmanı, sağlık personeli gibi bireyin eğitim ve sağlık gereksinimleri hakkında karar verebilecek kişilerin yer alması esastır. Doğru cevap C' dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B seçeneğidir.