Etkili Davranış Yönetimi

Yanıt Açıklaması: Kendini izleme, bireyin kendisinin hedef davranışı ya da beceriyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözlemesi ve bunu kaydetmesidir. Kendini izleme sürecinde birey, kendi davranışlarına ilişkin veri toplamaktadır. Kendini izleme stratejisinin öğretimi için bireyin bir beceri ya da davranışı yapmayı öğrenmiş olması gerekmektedir. Kendini izleme sürecinde kullanılmak üzere geliştirilen araç-gereçler ve kayıt formları bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve yeterliklerine uygun olmalıdır. Kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir stratejisi kendine yönerge verme stratejisidir. Bireyin istendik davranışı başlatmasıyla sonuçlanacak görsel, işitsel ya da dokunsal bir uyaranı kendisine sunması ise kendine ön uyaran vermedir.

Yanıt Açıklaması: Mola sandalyesi, uygun olmayan davranış sergilenmesinin ardından odadan ya da etkinlik alanından ayırmadan bireyin o ortamda oturtulmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Ayrımlı pekiştirme, uygun olmayan davranışların azaltılması için uygun davranışların artırılması ya da sürdürülmesi sürecidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Sönme, daha önceden pekiştirilen bir davranışa ilişkin pekiştirmenin geri çekilmesi yoluyla uygun olmayan davranışın yoğunluğunun ve/veya sıklığının azaltılması sürecidir. Sönme, uygulayıcının bir pekiştirme biçimi olarak normal koşullar altında dikkati toplayan davranışı görmezden gelmesidir. Bir başka ifade ile davranışı ortadan kaldırmak için, çevrenin davranış üzerindeki etkisini geri çekmek ve sürdürmemektir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Genellemeyi kolaylaştırmanın dört temel yolundan söz edilir. Bunlar; ortamda uyarlamalar yapmak, davranış öncesi uyaranlarda uyarlamalar yapmak, davranışta uyarlamalar yapmak ve davranış sonrası uyaranlarda uyarlamalar yapmaktır. Fakat D seçeneğindeki  "davranışlar sırasında uyarlamalar yapmak" bunlar arasında yer almamaktadır. Bu nedenle doğru seçenek D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kullanılan ilaçlar, giysiler, kalabalık ve gürültülü ortamlar, açlık, susuzluk, hastalık gibi durumlardan bahsetmek mümkündür. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Çift Uyaran Sunumu, bireye iki farklı uyaranın eş zamanlı olarak sunulması ve bunun sonucunda bireyin uyaranlardan birini seçmesidir. Çift uyaran sunumunda, öncelikle birey için etkili olabileceği düşünülen uyaranlar belirlenir, daha sonra bu uyaranlar arasından ikişer uyaran eşlenerek çiftler oluşturulur. Oluşturulan bu çiftler deneme sırasında bireye sunulur ve bireyin seçtiği uyaran önceden hazırlanmış olan kayıt formuna kaydedilir. Bu nedenle Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Güvenilir bir veri kaydı için; hedeflenen beceri ya da davranışın gözlenebilir ve ölçülebilir olarak  tanımlanması gerekir. Davranışın gözlenebilir ölçülebilir olarak tanımlanması demek herkesin bu tanımdan aynı şeyi anlaması demektir. Örneğin; “Kendi giysilerini bilir” demek yerine “Sorulduğunda kendi giysilerinin hangileri olduğunu gösterir” demek daha ölçülebilir ve gözlenebilir bir ifadedir.  Ölçme sisteminin anlaşılır ve başka uygulamacılar tarafından da kolaylıkla kullanılabilir olması gerekmektedir. “Neyi ölçüyor ya da kaydediyoruz?”, “Kaydettiğimiz davranışları nasıl değerlendiriyoruz?”, “Davranış hangi yönde değişiyor ve bunun anlamı nedir?” gibi soruların cevapları basit, anlaşılır ve uygulanabilir olmalıdır.  Veri kayıt formlarının anlaşılır ve başka uygulamacılar tarafından da kolaylıkla kullanılabilir olması önemlidir. Bireyin davranışını kaydetmek için kullanacağımız tablo ya da grafiklerin kullanımları kolay olmalıdır. Basitçe “artı” ya da “eksi” koymak gibi şekillerle doldurulabilmesi ve  herkesin kolayca anlaması gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Adil eşleme yapma bireyin uygun olmayan davranışı davranış azaltma teknikleri kullanılarak azaltılırken bu davranışın yerine alternatif oluşturabilecek olumlu bir davranış kazandırılmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Davranışın Edinim Düzeyinde Sergilenmesi Daha önce de belirtildiği gibi edinim bireyin daha önce sergileyemediği bir beceri ya da davranışı belirli bir düzeyde yapabilir duruma gelmesidir. Birey hiç yapamadığı bir davranışı yapabilir duruma gelmişse davranışı edinmiş demektir. Örneğin, ayakkabılarını giyemeyen bir çocuk çok fazla zaman harcayarak ve arada bekleyerek de olsa artık ayakkabılarını giyebiliyorsa ayakkabı giyme davranışını edinmiştir. Edinim aynı zamanda öğrenmenin diğer aşamaları için ön koşul özelliği taşır. Yani bir davranış edinilmeden öğrenmenin diğer evrelerine geçilmez. Başka bir ifadeyle akıcılık, kalıcılık ve genellemenin planlanması için bireyin beceri ya da davranışı edinim düzeyinde sergilemesi beklenir. Kalıcılığın planlanması için davranışın belirli bir oranda doğru olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu oran beceri ve davranışa göre farklılık gösterebilir. Bazı beceri ya da davranışların doğru olarak sergilenmesi için %80 kabul edilebilir bir ölçüt iken bazı beceri ya da davranışlar için bu oran %100 olmalıdır. Örneğin, bir beceri ya da davranış başka beceri ya da davranışların öğrenilmesi için ön koşul görevi görüyorsa bu durumda bu beceri ya da davranış için ölçüt %100 olarak belirlenebilir. Bir bireyin giysilerinde bulunan düğmeleri tek başına çözebilmesi ve ilikleyebilmesi gibi beceriler için bu oran %100 olmalıdır. Çünkü düğmeli giysilerini giyebilme ve çıkartabilmeyi öğrenmesi için düğme çözme ve ilikleme becerilerini tam olarak yapabiliyor olması gerekir. Ancak gömleğini giydikten sonra son basamaklar olan gömleğinin şeklini düzeltmek ya da gömleğini pantolonunun içine koymak gibi becerileri arada unutuyor olsa bile kalıcılık planlamasına geçilebilir.

Yanıt Açıklaması: Uygun olmayan davranışların azaltılmasında ya da ortadan kaldırılmasında kullanılabilecek en ılımlı teknikler pekiştirmeye dayalı tekniklerdir.

Yanıt Açıklaması:

Yanıt Açıklaması: Sürekli pekiştirmenin en önemli özelliği, öğrenme sürecini hızlandırır ve bireye öğretilmek istenen davranışı bireyin daha çabuk öğrenmesini sağlar ancak kesildiğinde ise davranış gerçekleşmeyebilir. Böyle bir duruma neden olmamak için pekiştirilen davranış kazanıldıktan sonra, pekiştirecin yavaş yavaş geri çekilmesi sağlanmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Örneğin yemekhanede, arkadaşına vurma, sıra almama, çatal bıçak ve tabakları fırlatma gibi uygun olmayan davranışlarından sonra bireyi, yemekhanenin bir köşesine konulmuş bir sandalyeye oturtmak, bireyi çevresinden ayırmayı gerektirmeyen mola için örnek olarak verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Görsel Ön Uyaranlar • Fotoğraflar (nesne ya da olayların sırasını anlatan) • Çizimler • Çizelgeler • Grafikler • Listeler İşitsel Ön Uyaranlar • Zil sesi (ör. okul zili ) • Alarm (çalar saat, akıllı telefon alarmları) • Ses kaydı (ses kayıt cihazı, kaset, cd vb.) Dokunsal Ön Uyaranlar • Kokusu ve dokusu olan gerçek nesneler • Gerçek nesnelerin üç boyutlu maketleri

Yanıt Açıklaması: Kalıcılık aşamasında yaşanan sorunlardan biri kullanılan pekiştireçlerin aşamalı olarak silikleştirilmemesidir. Pekiştireçleri silikleştirme: beceri yada davranışın edinimi sırasında kullanılan pekiştireçlerin süre, sıklık ya da yoğunluğunun zamanla ve sistematik bir şekilde azaltılması olarak tanımlanabilir. Örneğin, başlangıçta her doğru tepkide verilen pekiştirecin zamanla üç doğru tepkide bir verilmesi daha sonra da günün sonunda verilmesi gibi.

Yanıt Açıklaması: Denemeye dayalı değerlendirme çeşitlerinden Tek Uyaran Sunumu (single stimulus): Bireye farklı duyulara hitap eden uyaranların rastgele bir sırayla sunulması ve bireyin uyaranlara verdiği tepkilerin kaydedilmesidir. Değerlendirme sonunda uyaranlar çok tercih edilenden az tercih edilene doğru sıralanabilmektedir. Bireyin en fazla kabul ettiği, en sık tercih ettiği ya da en uzun süre ilgilendiği uyaranlar etkili pekiştireç olarak belirlenir

Yanıt Açıklaması: Uygun olmayan davranışların azaltılması ve/veya ortadan kaldırılması sürecinde sönme uygulandığında, birey yetişkinin ya da çevresindekilerin dikkatini elde etmek için davranışının sıklığını ve yoğunluğunu arttırır. Bu durum sönme patlaması olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: Koşullu egzersiz, uygun olmayan davranışın ortaya çıkmasının ardından bireye davranış ile ilgili olmayan koşma, oturup kalkma, ya da kol egzersizi yapma gibi hareketler yaptırılmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Davranışların ortaya çıkmasının ve sürmesinin başka bir nedeni de davranışın sonucunda görme, işitme, tatma, koklama ya da dokunma gibi bir duyusal uyaran elde etmektir. Sallanma, çırpınma, giysilerini çekiştirme, el çırpma, ayağını sallama, kulaklarını kapatıp bağırma, parmak emme, gözlerine bastırma, sürekli bir nesneyi koklama, yiyecek olmayan nesneleri yeme, dilini emme ve elini ısırma gibi davranışlar çoğunlukla duyusal uyaran elde etmeyle sonuçlanan davranışlardır.