Etkili Davranış Yönetimi

Yanıt Açıklaması: Eşzamanlı tarifeye göre pekiştireç değerlendirmesinde, iki uyaran arasından hangisinin davranış üzerinde daha büyük etki yarattığı dikkate alınır. Birey, kendisine sunulan uyaranlardan birine diğer uyarana oranla daha büyük tepki verirse, davranışın ortaya çıkmasında büyük tepki verilen uyaranın diğerine göre daha etkili bir pekiştireç olarak kaydedilir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kendini izleme, bireyin kendisinin hedef davranışı ya da beceriyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözlemesi ve bunu kaydetmesidir. Kendini izleme sürecinde birey, kendi davranışlarına ilişkin veri toplamaktadır. Soruda verilen durum, kendini izleme/kaydetme süresinin bir  örneğidir. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Ayrımlı pekiştirmeye dayalı teknikler aşağıda beliritilmiştir. Diğer davranışın ayrımlı pekiştirilmesi Alternatif davranışın ayrımlı pekiştirilmesi Uyuşmayan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi Düşük oranda yapılan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kendini yönetme stratejilerinde bireylere kendi davranışlarını gözlemleme, değerlendirme ve değiştirme gibi beceriler öğretilmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Uygun olmayan davranışlar, bireyin kendisine ya da başkasına zarar veren, bireyin kendisinin ya da başkasının öğrenmesini engelleyen, sosyal ilişkileri ve etkileşimi olumsuz yönde etkileyen, uzun süreli, gelişimsel ve kültürel normların dışındaki davranışlardır. Uygun olmayan davranış tanımlaması; davranışı sergileyen bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve yetersizlik türüne göre farklılık gösterebilir. Gelişimsel yetersizliği olan, zihin yetersizliği olan, otizm spektrum bozukluğu olan ya da ileri düzeyde yetersizliği olan bireyler, iletişim becerilerindeki eksiklikleri ya da sosyal gelişimdeki yetersizlikleri nedeniyle uygun olmayan davranışlar sergileme açısından risk grubundadırlar. Uygun olmayan davranış olarak nitelendirilen bazı davranışlar normal gelişim gösteren bireyler tarafından neredeyse hiç sergilenmezken, bu davranışlardan bazıları normal gelişim gösteren bireyler tarafından da yaşamın belli bir döneminde sergilenmekte ve gelişimle birlikte kendiliğinden kaybolmaktadır. Uygun olmayan davranış tanımlaması, davranışın sergilendiği bağlama ve ortama bağlı olarak değişebilir. Örneğin, yüksek sesle şarkı söyleme evde yalnızken ya da konserdeyken kabul edilebilir bir davranış olduğu için uygun davranış olarak nitelendirilirken; otobüs ya da sinema gibi toplumsal mekânlarda kabul edilebilir olmadığı için uygun olmayan davranış olarak nitelendirilir. Davranışın sergilendiği bağlamın ve ortamın yanı sıra davranışın sergilenme sıklığı da uygun olmayan davranışın tanımlanmasını etkileyen değişkenlerden biridir.

Yanıt Açıklaması: Rehberli uygulama aşamasında başarılı olan öğrenciye gerçek durumlarda uygualama fırsatları verilir.

Yanıt Açıklaması: Kendini yönetme; kendine ön uyaran verme, kendine yönerge verme, kendini izleme/kaydetme, kendini değerlendirme ve kendini pekiştirme olmak üzere beş strateji içermektedir. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Birey sevdiği işleri yaparken pekiştirilmemelidir. Bireyin yapmaktan zevk aldığı ve alışkanlık hâline getirdiği olumlu davranışlar için pekiştireç verilmemelidir.

Yanıt Açıklaması: Kendine Ön Uyaran Verme: Bireyin beklenen davranışı başlatmak üzere görsel, işitsel ya da dokunsal bir uyaranı kendisine sunması. Davranışları başlatmak için bireyin kendisine sunacağı ön uyaranlar bireyin öğrenme gereksinimlerine ve güçlüklerine dayalı olarak değişir. Kendine Yönerge Verme: Bireye kendi sözel davranışlarını kullanmak ya da kendi performansına rehberlik etmek için kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir stratejidir. Öğretim sırasında genellikle öğretmen, akran, bireyin bakımından sorumlu kişiler ya da anne-baba gibi bireyler tarafından verilen yönergelerin, bireyin kendisi tarafından verilmesidir. Kendine İzleme/Kaydetme: Bireyin kendisinin hedef davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini belirlemesi ve kaydetmesidir. Kendini kaydetme, bireyin kendi davranışlarını incelemeleri ve bu davranışları önceden belirlenen ölçütlere uygun biçimde gerçekleştirip gerçekleştirmediklerini kaydetmeleri sürecinden oluşmaktadır. Kendine Değerlendirme: Bireyin öğretim öncesinde var olan düzeyini belirlemek üzere hedef davranışı sergileyip sergilemediğini belirlemesi ya da öğretim sonunda öğretimi yapılan davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini belirlemesidir. Kendini Pekiştirme: Bireyin belirlenen ölçütü karşılayıp karşılamadığına bağlı olarak hoşuna giden bir ödülü seçmesi ya da kendisine bir uyaran (örneğin, “Aferin bana” demesi) sunmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Genellemeyi destekleyici stratejiler öğret ve umut et, yeterli sayıda ve farklı örnekle öğretim yapma, çoklu örnekler kullanma, serbest/esnek öğretim, akran aracılı öğretim, doğal ortamlarda öğretim, benzetim ortamı yaratma, doğal pekiştireçler kullanma, tahmin edilemez pekiştirme sunma ve genellemeyi öğretmedir. Akran aracılı öğretim yetersizliği olan bireylerle aynı yaşta ya da yaşça büyük, iletişim ve sosyal becerileri güçlü, liderlik özelliğine sahip akranlarının beceri ya da davranışların öğretiminde ve genellemesinde uygulamacılara göre daha esnek biçimde öğretim sunması olarak tanımlanır.

Yanıt Açıklaması: Bireyi çevresinden ayırmayı gerektirmeyen mola; (a) belirli bir pekiştirecin geri çekilmesi, (b) planlanmış görmezden gelme, (c) mola sandalyesi, (d) koşullu gözlem ve (e) mola kurdelesi olmak üzere beş biçimde sınıflandırılabilir. Mola odası ise bireyi çevresinden ayıran mola uygulamalarından biridir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kalıcılıkta karşılaşılabilecek sorunlardan biri de aşırı öğrenme/tekrar oturumları nedeniyle bireyin beceri ya da davranışa ilişkin bıkkınlık yaşamasıdır. Buna çözüm olarak öğretilmesi hedeflenen beceri ya da davranışın yaşamın doğal akışı içinde gerçekleşmesi uygun olan zamanlarda çalışılması önerilebilir.

Yanıt Açıklaması: BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN BİREYLERDE KALICILIK VE GENELLEMEYİ SAGˆLAMA İC¸İN BAKIM PERSONELİNE O¨NERİLER Bireye kazandırmayı hedeflediğiniz beceri ya da davranışların kalıcılığının ve genellemesinin sağlanmasının en kolay yolu hedeflenen beceri ve davranışların günlük yaşamda sıklıkla kullanılan ve bireyi bağımsızlaştıracak beceri ve davranışlar olmasıdır. Bu açıdan bakıldığında çalışmak için işlevsel beceri ve davranışlar belirlemeniz akıllıca olacaktır. O¨ğretmeyi hedeflediğiniz beceri ya da davranışları belirlerken bireyin fiziksel, sosyal ve ruhsal durumunu göz önünde bulundurunuz. O¨rneğin, eğer bireyin fiziksel özelliklerinin izin vermeyeceği bir beceri ya da davranışı öğretmeyi hedeflerseniz bu hem sizin hem de onun motivasyonunu düşürebilir. O¨ğretmeyi hedeflediğiniz beceri ya da davranış için kalıcılık ve genelleme oturumlarına geçmeden önce mutlaka beceri ya da davranışın ediniminin sağlanmış olmasına özen gösteriniz. Beceri ya da davranışı doğal ortamında öğretmek, öğretim sırasında hem davranış öncesi hem de davranış sonrası uyaranların kendiliğinden ortaya çıkmasına olanak tanır. Bu durumda hem kalıcılık hem de genelleme kolaylaşacaktır. Günlük yaşamda birçok davranışın her zaman pekiştirilmediğini göz önünde bulundurarak kalıcılık ve genelleme sırasında pekiştireçlerin silikleştirilmesine özen gösteriniz.

Yanıt Açıklaması: Uygun olmayan davranışların azaltılması ve/veya ortadan kaldırılması sürecinde sönme uygulandığında, birey yetişkinin ya da çevresindekilerin dikkatini elde etmek için davranışının sıklığını ve yoğunluğunu arttırır. Bu sönme patlamasıdır. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Uyaran önceki bölümlerde de söz edildiği gibi davranışın gerçekleşmesini sağlayan öncül olarak tanımlanır. Uyaran karşısında sergilenen davranışa ise tepki denir.

Yanıt Açıklaması: Zaman aralıklı pekiştirme tarifeleri, sabit zaman aralıklı pekiştirme tarifesi (SAPT) ve değişken zaman aralıklı pekiştirme tarifesi (DAPT) olarak iki biçimde sınıflandırlmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yetersizliği olan bireylerin en çok zorlandıkları alanlardan biri de öğrendikleri becerileri genellemektir. Bu nedenle edinim, akıcılık ve kalıcılık aşamalarında olduğu gibi kazandırılacak bir beceri ya da davranışın genelleme aşaması için de mutlaka bir planlama yapılmalıdır. Geneleme için planlama; ortamın analiz edilmesi, uygulamacıların seçilmesi ve ölçme sisteminin planlanması olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Uygulamalı davranış analizinin ilk basamağı hedef davranışın belirlenmesi ve tanımlanmasıdır. Diğer basamaklarda aşağıdaki sırayı takip etmektedir. Bu nedenle doğru cevap B'dir. 1- Hedef davranışın belirlenmesi ve tanımlanması 2- Öğretimsel amaçların belirlenmesi 3- Hedef davranışın ölçülmesi ve kaydedilmesi 4- Performans düzeyinin belirlenmesi 5- Uygulamaya karar verilmesi, sürecin planlanması ve uygulamanın gerçekleştirilmesi 6- Davranış değişikliği ve uygulama sürecinin değerlendirilmesi amacıyla davranış değişikliğinin kaydedilmesi 7- Uygulamada gerekli uyarlamaların yapılması ve uygulama sürecinin etkililiğinin değerlendirilmesi

Yanıt Açıklaması: Azarlama uygun olmayan davranışın ardından bireye sözel ya da sözel olmayan bir şekilde uyarıda bulunmak biçiminde gerçekleşir. Uygun olmayan davranışın ardından bireye “dur, yapma, sus, konuşma, yerine otur, kalkma!” gibi yönergeler vermek, uyarılarda bulunmak, parmağını sallamak, ya da kötü biçimde bakmak şeklindeki sözler ya da eylemler azarlama örnekleridir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kontrollü Olay Kaydı: Kontrollü olay kaydı, olay kaydının başka bir türüdür. Kontrollü olay kaydı, yalnızca belirli bir ön uyarının varlığında herhangi kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen ve sayılabilen davranışların kaydedilmesinde kullanılabilir. Kontrollü olay kaydı, kısıtlayıcı işlemler olarak da adlandırılmaktadır .