Mimarlik Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1959’da tasarlanan İstanbul Sheraton Oteli (K. A. Aru, T. Aydın, H. Suher, Y. Emiroğlu, M. A. Handan, A. Erol) Organımsı mimarlığın Türkiye’deki ilk örneği olmuştur. Söz konusu yapı, kendinden öncesiyle kesin bir kopuşu gerçekleştiren bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Bu yapı, dik açılı sistemin ve prizmatik kutunun çözülmesi, planda ve kütledeki kırılmalarla sağlanan plastik anlatımıyla o güne kadar olan uygulamalardan farklı bir anlayışı ve estetiği önermektedir.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyılda ortaya çıkan Aydınlanma dönemi düşünsel, Endüstri devrimi ekonomik ve Fransız devrimi politik ayağını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, modernite projesinin dört boyutu bulunmaktadır: Sanayi üretimine dayanmaktadır. Bilgiye, ahlaka ve estetiğe yaklaşımı, akılcı ve evrenselci bir aydınlanma geleneği içindedir. Gelenekselliğin sınırlamalarından kurtulmuş, kendi aklıyla karar alabilen bireylerin varlığıdır. Ulus devlet olarak örgütlenmiş toplumun demokrasi içinde temsil edilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Büyük Selçuklu mimarisinde esas yapı malzemesi olarak tuğla, bezeme malzemesi olarak da tuğla ve alçı kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tarım Devrimi ile birlikte başlayan tarihsel süreçte Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı) insanı, avcılığın yanında yabani bitki ve hayvanları evcilleştirerek, yiyeceğini üretmeyi, yaptığı seramik kaplarla depolama ve saklamayı öğrenir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde dışa açılma politikasının bir sonucu olarak, dönemin Batı mimarlığını oluşturan katı rasyonel anlayıştaki Uluslararası Üslup, Türkiye’de de geçerli olan mimari yaklaşım olmuştur. Bu nedenle, 1950 yılı Türkiye mimarlığı açısından bir dönüm noktasını oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Teras çatı yerine saçak kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde tasarlanan yapılarda, Birinci Ulusal Mimarlık akımın tarihselci anlayışının terk edilerek uluslararası etkilerin ha^kimiyetinin söz konusu olduğu görülmektedir. Süslemeden arınmış, yalın, biçim- işlev birliği içinde tasarlanmışlardır. Betonarme iskelet sistemi tek katlı yapılarda bile kullanılmaya başlanmış, getirdiği olanaklardan yararlanılmıştır. Uluslararası üslubu belirleyen düz çatı, serbest planlama, kübik kütle anlayışı, simetriden kaçış, geniş cam yüzeyler ve özellikle yatay şerit pencereler bu yapıların karakteristik özellikleridir. Bu dönemde, özellikle kamu yapılarının yapımında yoğunluk yaşanmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında oluşturulan yapılaşma programı doğrultusunda, başkentin imarı, yurt çapında hizmet binaları ve sanayi yapılarının kurulması, hastane ve okul yapıları için modeller üretilmesi, temel öncelikler olmuştur. Atatürk ilkelerinden devletçilik, mimarlığı doğrudan etkilemiştir. C¸ünkü kamu sektörü, konut yapımı dışında neredeyse tüm yapı etkinliklerinden sorumludur. Bazı kamu yapılarının mimari yarışmalarla belirlenmesi, ilk kez 1930’larda başlayan bir uygulama olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihi, aşağıdaki dönemlere ayrılmaktadır; • 1927’ye kadar Birinci Ulusal Mimarlık dönemi • 1927-1939 arası Modern Mimarlık dönemi • 1939-1950 arası İkinci Ulusal Mimarlık dönemi • 1950-1960 arası Modern Mimarlık dönemi (Uluslarası Üslup) • 1960-1980 arası Çoğulculuk dönemi • 1980 sonrası Post-modern dönem

Yanıt Açıklaması: Akmerkez (Fatin Uran, 1993) geç modern mimarlık örnekleri arasında sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Modern Amerikan mimarlığının etkisi altında Türkiye’de 1950’lerde ortaya çıkan modernizmin ikinci evresinde başlıca mimari özellikler şöyle sıralanabilir: • Kare veya dikdörtgen gibi asal geometrik biçimler kullanılmıştır. • Genellikle yatay konumda bir dikdörtgenler prizmasından oluşan kütle üzerinde yükselen tek bir prizmatik kütle en belirgin özelliktir. • Saçak yerine teras çatı kullanılmıştır. • Prizmatik kütleden oluşan yapıların teras çatılarında, Le Corbusier tasarımlarına benzer eğrisel biçimlerden oluşan plastik öğeler, parabolik veya tonozlu eğrisel örtülü hacimler düzenlemek oldukça yaygındır. • Cephelerde betonarme karkas strüktür sistemini ve pencere bölmelerini ızgara sistemde dik açılı kafes örgü biçiminde dışlaştıran cephe dokusu, tasarımın en önemli özellikleri arasındadır. • Dönemin en gözde cephe kaplama malzemesi, markasının adı (BeTeBe) ile anılan cam mozaiktir. • Sağladığı saydamlık, hafiflik gibi özellikler nedeniyle geniş cam yüzeylere önem verilmiştir. Parçalı prizmaların kompozisyonuna dayanan yaklaşım ise 1960-1980 döneminin mimari eğilimleri arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Çok işlevli zaviye yapıları Erken Dönem Osmanlı mimarlığının başlıca yapı türlerinden biridir. Zaviyeler giriş aksı üzerinde, kapalı avlu durumundaki merkezi mekânın, biri mihrap önü kubbesi olmak üzere üç eyvanla çevrelenmesinden oluşan ters T plan şemasına sahiptir. Bu plan Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan dört eyvanlı plan şemasından türemiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ise ilk olarak 1720 yılında Fransa’da daimi bir elçi görevlendirmiş ardından da diğer Avrupa şehirlerinde elçilikler kurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Mimar Sinan’ın mimarbaşılık kariyerindeki ilk binası Hürrem Sultan adına 1538’de yapılan Haseki Külliyesidir. Sinan tarafından tek kubbeli bir cami etrafında medrese, imaret, sübyan mektebi ve darüşşifadan oluşan külliyenin sıkışık bir alanda tasarlandığı yapıların birbirleriyle olan ilişkilerinden anlaşılmaktadır. 1602 yılında caminin doğusuna bir kubbeli birim daha eklenerek enlemesine genişletilmiştir

Yanıt Açıklaması: Büyük Selçuklular, devlet memuru yetiştirmek için özgün bir yapı türü olan medreseleri inşa etmişlerdir. İlk medrese yapısı Tuğrul Bey döneminde  Nişabur’da yapılmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti döneminde ise giderek kubbe hem yapıların plan şemasını hem de kütlesel özelliklerini belirleyen esas öğe halini almıştır.

Yanıt Açıklaması: Egli’nin mimarlık anlayışı şöyle özetlenebilir: • Abartılı değil, mütevazı yapılardır • Dogmatik bir modernist olmayıp, mimari tavırlarını belli kalıplar içine hapsetmemiştir • İşlevselci ve üslup karşıtıdır, doğrudan alıntı yapmaz • Yerel koşulları ve Türk mimarlık geleneğini göz önüne almıştır (Batur, 2007: 85) • Modern mimarlığın uluslararası ilim ve tekniğe dayandığını, yapıyı çevresi ile birlikte düşünmek gerektiğini ilk öğütleyen mimarlardandır.  Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de ülkenin toplumsal ve siyasi yaşamında derin izler bırakacak olan 27 Mayıs askeri müdahalesi ile açılan bu dönemde, çoğulcu demokrasi ve sosyal gerçekçilik kavramları ön plana çıkmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Avusturyalı Mimar Clemens Holzmeister'ın başlıca yapıları arasında, Genel Kurmay Başkanlığı (1929-1930), Milli Savunma Bakanlığı (1927-1931), Ankara Orduevi (1929-1933), Cumhurbaşkanlığı Köşkü (1930-1932), Merkez Bankası (1931-1933) (Resim 3.3), Emlak ve Eytam Bankası (1933-1934), İçişleri Bakanlığı binaları (1932-1934) ile bugünkü TBMM Binası (1938-1960) yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: İslam’ın en önemli yapısı olan cami, bu erken dönemde, Suriye’den güney İspanya’da Endülüs bölgesine kadar uzayan bölgede aynı plan şemasını genel olarak tekrarlar. Genellikle mihrap duvarına paralel sahınlardan oluşan çok ayaklı, avlulu bu tipolojinin günümüze kalan en erken örneği 8. Yüzyılda yapılmış olan Suriye’deki Şam Emeviye Camiidir. Mihrap duvarına paralel üç neften ortada olan ile kıble aksının ortasındaki kesişme noktasını bir kubbe örter. Bunun dışındaki mekânlar eğimli çatı ile örtülüdür.

Yanıt Açıklaması: İsmet Paşa Kız Enstitüsü (Ankara, 1930) (Resim 3.4), Sayıştay (Ankara, 1928-1930), Ticaret Lisesi (Ankara, 1928-1930), Ragıp Devres Villası (1932-1933) Egli'nin başlıca yapılarındandır. A ve D şıkları C. Holzmeister'in, B ve C şıkları ise B. Taut'un yapıları arasındadır.