Sosyoloji 2

Yanıt Açıklaması: Türkiye'de kentsel dönüşüm uygulamaları, genel olarak dönüşümü sadece fiziksel boyutuyla ele almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Weber’in otorite tipolojisinde geleneksel, karizmatik ve yasal-ussal olmak üzere üç temel kategoriye yer vermesi, aslında meşruiyetin ölçütünün zamana ve mekâna göre değişebileceğini açık bir biçimde göstermektedir. Bunun dışında şuna da dikkat etmek gerekir: Weber’in sıraladığı her üç kategori de zihinsel bir tanımlamaya dayanmaktadır. Hiçbiri tarihsel gerçeklik ile örtüşmez. Bu sebeple, bu kategoriler birer ideal tiplemedir. Yani, bu ideal tiplerin hiçbiri gerçek hayatta bütün unsurlarıyla ya da eksiksiz olarak bulunmazlar. Aksine, her biri Weber’in maksatlı abartmalarla yaptığı tanımlardır. Gözleme dayalı durumların belli özellikleri, altları çizilmek suretiyle, belli bir amaca yönelik olarak ve birbirini tamamlayacak nitelikte bir araya getirilmişlerdir. İşte, birer ideal tip olarak otorite tipolojisinde yer alan kategorilerin zihinsel bir tanımlamaya dayalı olduklarını söylerken vurgulanmak istenen tam da budur. Bu noktada şuna da dikkat etmek gerekir: Bu kategorilerin hiçbiri saf olarak bulunmaz. Yani, Weber’in deyişiyle, meşruiyet her üç kategorinin karışımından elde edilebilir.

Yanıt Açıklaması: Sosyolojik düşünce geleneklerindeki en merkezî konulardan biri sosyal düzen meselesidir. Toplumların belli bir zaman diliminde sosyal yaşamı göreli olarak istikrarlı ve tahmin edilebilir kılan belli ilişki tarzları, örüntüleri, biçimleri barındırdığı farz edilir. ‘Sosyal düzen’ kavramının ifadesi olan bu ön kabul, hemen hemen tüm sosyal bilimlerin çıkış̧ noktasıdır ve sosyolojik yaklaşımlar ilgilerini, sosyal düzeni oluşturan, sivil toplumu ortaya çıkaran  sosyal süreçlere yöneltirler.

Yanıt Açıklaması: Cemiyet tarzı gruplarda insanlar sözleşmeler üzerinden ve yasal prosedürler üzerinden birbirleriyle ilişki kurarlar. Modern sanayi hayatında duygular değil, rasyonalite hâkimdir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal çatışma kuramını benimseyen Marksizm, ekonomi merkezli yaklaşımında iktidarın toplumda eşitsiz dağılarak üretim araçlarına sahip olan yönetici sınıfın elinde yoğunlaştığını öne sürer. İktidar farklı kurumlara dağılmış gibi görünse de egemen sınıf bu iktidarı, kendi çıkarları doğrultusunda alt sınıf üyelerinin toplumu dönüştürme çabalarını engellemek için kullanır. Klasik Marksist yaklaşımda tüm siyasal süreç devlet merkezli bir anlayışa dayanmaktadır. İktisadi ilişkilerin tüm sosyal ve siyasal yaşamı belirlediği varsayımıyla beraber, ekonomik iktidarın bir yansıması olan siyasal iktidarın modern devlette yoğunlaştığı anlayışı hâkimdi. Aslında Marx’ın yazılarında çok net bir devlet anlayışı yoktur; bazen araçsalcı, bazen işlevselci bazen de hakem devlet anlayışının izleri görülür. Ancak, Marx sonrası Marksist çözümlemelere kalan miras, ekonomist bir bakış açısıyla kapitalist yeniden üretim modelidir. Marksizmin odaklandığı ekonomist bakışa göre iktidar, sınıf tahakkümüne ve ekonominin buyruklarına tabi kılınmakla ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Üçlü (Triad) ilişki ikili (Dyad) ilişkiden daha durağandır; çünkü her bir üye eğer diğer ikisi arasındaki ilişkide bozulmalar olursa, aracı rol üstlenir.

Yanıt Açıklaması: Geleneksel toplumlarda ve tarım toplumlarında yaygın olan kast sistemi bireylerin doğumlarıyla beraber kazandıkları nitelikler üzerine dayalı ve sınıflar arası geçişliliklere kapalı bir hiyerarşik toplum biçimidir. Kast sistemi, tamamen kapalı bir sistemdir çünkü kişinin tüm geleceğini içine doğduğu kast ya da sınıf belirler. Bireysel çabalara dayalı toplumsal hareketlilik ya hiç yoktur ya da çok azdır. Kast sistemi gruplar arasında katı bir hiyerarşi yaratır ve bireylerin hayat tarzını, statüsünü ve meslek seçimini belirler. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Simmel, iki kişiden oluşan sosyal grup için ikili (dyad) kavramını kullanmıştır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Weber, aile kökenleri, yetişme biçimleri, resmi eğitimler ve mesleki deneyimler gibi faktörlere bağlı olarak, bireylerin sahip olduğu hayat tarzlarının, statü kazanmak için temel öneme sahip olduğunu belirtir.

Yanıt Açıklaması: Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) 1960 yılında kurulmuş, İmar ve İskan Bakanlığı’nın icracı kapasiteleri artırılmıştır. Planlama yetkisinin merkezde toplanması merkezi bir planlama anlayışını da beraberinde getirmiştir. Bu birinci döneme ait bir durumdur. İkinci dönem büyük kentlerin dışa açık liberal ekonomiden ve küreselleşmeden etkilendiği 1980 ve 2000 yılları arasıdır. 1980’lerden sonra, dışarıya açılma politikasının benimsenmesiyle Türkiye bağlamında değişimler yaşanmaya başlanmıştır. Dışa açık ihracata yönelik kalkınma modeli uygulanmış; kentlerde sermaye piyasaları, serbest ticaret ve üretim, bankacılık alanlarında yeni kurumlar oluşmaya başlamış; altyapı politikalarında telekomünikasyon yatırımlarına öncelik verilmiş ve Türkiye’nin haberleşme kapasitesi artırılmıştır. 1980-2000 yılları arasında metropoliten kentlerde iki önemli gelişme gözlemlenmiştir. Bir yandan kent içinde ruhsatlı ve ruhsatsız yapılanma meydana gelmiş, öte yandan yerleşim alanları merkez dışına yayılmıştır. Bu dönemde kentsel dönüşüm kentiçi konut alanlarının yanı sıra, sanayi, merkez ve kıyı alanlarında da gözlemlenir. Yaşam kalitesi düşmüş ve riskli alanların yenilenmesi, sağlıklaştırılması veya yeniden canlandırılması şeklinde olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ekolojik Kuramı geliştiren ilk kent sosyologları olarak R. Park, R. McKenzie ve E. Burgess’in oluşturdukları kavramsal çerçeve içerisinde çeşitli kuram ve düşünürlerin etkilerini görmek mümkündür. Park, kentsel ekoloji disiplinini geliştirirken Comte, Spencer, W.I. Thomas, Darwin, Durkheim gibi birçok düşünürden etkilenmiştir. Chicago Okulun’da Robert Ezra Park’ın öncülük ettiği ekolojik perspektif, kent mekânını toplumsal süreçlerle iç içe örülmüş bir etken olarak kavramsallaştırma amacını taşıyan sistemli bir çabanın ilk örneklerini temsil eder.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal Değerler ve Düzen: Çatışma ve uzlaşı yaklaşımlarının dışında, düzeni sosyal yapılar çerçevesinde ele alan yaklaşım da vardır. Örneğin sosyal düzeni örf, adet ve alışkanlıkların ürünü olarak gören Durkheim’a göre, sosyal düzenin kurulması ve sürdürülmesinde devletin önemi göreceli olarak azdır. Özellikle modern toplumlarda bireyciliğin ön plana çıkmasıyla asıl olan sos- yal dayanışmadır. Bir başka bicimde söylenirse, iş bölümünün sonucu olarak ortaya çıkan devletin, sosyal düzenin isleyişinde hayati bir rolü̈ yoktur. Düzenin sigortası, bireylerin davranışlarına yön veren semboller, inançlar ve değerlerdir.

Yanıt Açıklaması: T.H. Marshall’ın ortaya attığı vatandaşlık statüsü kavramı, sosyal hizmetlerin genişlemesi ve herkes için ulaşılabilir olması ile ilgilidir. Burada sözü edilen sosyal hizmetlerin genişlemesi ise -böyle olduğu durumlar olsa da- salt bir gelir eşitleme aracı değildir. Marshall’a göre, önemli olan, medeni hayatın somut dayanaklarının genel olarak genişlemesi, riskin ve güvensizliğin genel olarak hafifletilmesi, her seviyede eşitsizliğin azaltılmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Max Weber de toplumsal tabakalaşmanın en önemli belirleyici faktörünün toplumsal sınıflar olduğu konusunda Marx ile aynı düşüncededir. Bununla birlikte Weber’e göre, insanlar yalnızca ekonomik eşitsizlik temelinde derecelendirilemez. Weber, sosyoekono- mik statü kavramını kullandığı kendi tabakalaşma modelinde buna iki boyut daha ek- ler: statü (prestij) ve güç (iktidar). Weber’in tabakalaşma modelinde sınıfları toplumsal eşitsizliklere göre tanımlamanın ötesinde prestij, onur ve saygı toplumdaki farklı sınıflarla ilişkilendirilir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik kaynaklara sahip olanların iktidar elde etmeleri ve elde ettikleri iktidarlarını muhafaza etmeleri her zaman daha kolaydır. Bu kişiler, iktidarı elde etmelerini mümkün kılan ekonomik kaynakları dağıtma ve belli birey ya da grupları yararlandırma yoluna gidebilirler. Ekonomik kaynağa dayalı olarak iktidar ilişkilerinde başvurulan diğer bir yöntem de rütbe, makam, ödül gibi avantajların dağıtılmasıdır. Örneğin, işveren ile işçi, babasından harçlık alan çocuk ile baba arasındaki iktidar ilişkisinin kaynağı, önemli ölçüde ekonomiktir. Bu iktidar ilişkisinde zor kullanma yoktur; ama ekonomik yaptırımlar vardır. Para cezası, rütbe yükseltme ya da işten kovma gibi ödül ya da ceza mekanizmaları, bu kaynağa dayalı iktidar ilişkilerinde sıkça başvurulan tekniklerdir.

Yanıt Açıklaması: Asabiye, köken ve ortak çıkarlarla birbirine bağlı olduklarını düşünen ve bu dayanışmadan başka bir amacı olmayan kişiler arasındaki her türden dayanışma grubunu anlatmaktadır. Asabiye kavramı grup duygusu, toplumsal dayanışma duygusu ve bilinci veya yakınlık bağı olarak da ifade edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Statü grupları tüketime göre tanımlanırlar.

Yanıt Açıklaması: Marx, işçi sınıfının kendi çıkarlarının farkında olmaması durumunu yanlış bilinç olarak tanımlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Neo-Marksizm: İktidar, Hegemonya, İdeoloji. Devlet, Gramsci için diktatörlük ve hegemonyanın bileşimidir. Devletler varlıklarını devam ettirmek için ideolojik araçları (fikir-değer manipülasyonu) kullanırlar ve kısmen de zora başvururlar. Gramsci’ye göre egemen tarihsel blok sadece siyasal alan üzerinde değil, toplumun, toplumsal yaşamın bütününde tüm boyutlarıyla beraber etkili olur. Bu çerçevede popüler bilgi ve kültürün, bir şekilde egemen bloğun projesine kitlelerin katılı­mını güvenceye alacak şekilde geliştiğini belirtir. Gramsci, rıza sağlamanın zora dayanma­yan biçimlerini hegemonya çerçevesinde çözümlemeye çalışır. Bu açıdan Gramsci’nin ce­vaplamaya çalıştığı soru, “devlet zora başvurmadan nasıl yönetebilmektedir?” sorusudur. Siyasal hegemonya tesisi insanların sadece geçici itaatlerini ya da oy desteklerini değil, kalplerini ve zihinlerini de kazanmaktır.