Sosyoloji 1

Yanıt Açıklaması: Hâkim parti sisteminde hür ve serbest seçimlere rağmen seçimleri ağırlıklı olarak aynı parti seçim kazanır ve hükümeti kurar. Japonya’da Liberal Demokrat Parti (1955-1993), İsveç’te Sosyal Demokratik İşçi Partisi (1950-1991) hâkim parti sisteminin örneklerindendir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kadınlar istihdam edildiğinde bile ev işleri ve çocuk bakımından birincil olarak sorumlu olmalarından dolayı iş pazarında dezavantajlı konumdadırlar. Bu da kadın emeğinin ucuz iş gücü olarak sömürülmesiyle sonuçlanır (Safa, 1995). Kadınların ücretli işlerde çalışması, kurtuluşlarının gerek koşullarından olmasına rağmen erkeklerle eşit olmaları için yeter koşul değildir. Evdeki işler özel alanda ve kadınların sorumluluğunda oldukça kadınlar ancak ‘çifte yük’ taşıyacaklardır (Benston, 1982: 126). ‘Çifte yük’, ev dışında ücretli işlerde çalışan kadınların ev işlerinden birincil derecede sorumlu olmaya devam etmelerini ve hem evde hem işte çalışmalarını açıklayan bir kavramdır.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler çevresel, demografik, teknolojik ve kültürel faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır.  Keşifler, icatlar, coğrafi yayılma ve din ise toplumsal değişmeyi etkileyen kültürel faktörler arasında yer almaktadırlar.

Yanıt Açıklaması: Kapitalizm, özel mülkiyete dayalı sermaye ile mülksüz ücretli emek arasındaki ilişkiye dayanan bir meta üretim sistemidir ve bu özelliklerden kaynaklanan bir sınıf sistemi tarafından karakterize edilir. Aynı zamanda bu üretim, üreticiler ve tüketiciler için rekabetçi piyasalar oluşturur.

Yanıt Açıklaması: A şıkkı, suça olan sosyolojik yaklaşımı ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Ataerkillik; iktisadi, siyasi, dinî, toplumsal ve kültürel kurumların erkeklerin denetiminde olduğu bir sistemdir. Erkeğin kadın üzerindeki egemenliği ile belirlenen güç ilişkilerini içerir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Günümüzde testlerle ölçülebilen zekânın yanı sıra duygusal zekâ olarak adlandırılan ve insanların duygularını nasıl kullandıklarına, kendilerini denetleme güçlerine gönderme yapan bir zekâ türünden de bahsedilmektedir. Çocukların başarı düzeylerinde testle ölçülebilen zekânın yanı sıra entelektüel kapasitesini kullanmasına da imkân sağlayan duygusal zekânın büyük önemi bulunmaktadır. Zekâ düzeyleri yüksek olmakla birlikte insanlar özel yaşamlarında son derece başarısız olabilirler. Duygusal zekâ ise büyük ölçüde öğrenilen zekâdır.

Yanıt Açıklaması: William Ogburn’ün geniş kapsamlı teknolojik evrimcilik kuramının bir parçası olarak geliştirdiği kültürel gecikme kuramı, bir toplumun teknik gelişmesi ile ahlaki ve hukuksal kurumları arasındaki uçurumu açıklamak için kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Amerikan eğitim sisteminden yola çıkarak Bowles ve Gintis gizli müfredatın gelecekteki işgücünü şekillendirme yollarını şu şekilde açıklamaktadır: 1. İtaatka^r, eleştirmeyen ve pasif işgücünün yaratılmasında notlandırma sisteminin büyük önemi vardır. Yaratıcı, saldırgan ve bağımsız olan öğrenciler daha düşük not alırken, bağımlı, sakin ve öne çıkmayan öğrenciler yüksek not almaktadır. Böylece eğitim sistemi hayal gücü olmayan, kolaylıkla yönetilebilen, sorgulamayan işgücü yetiştirmektedir. Gizli müfredat, işyerindeki hiyerarşik yapının kabulünü kolaylaştırır. Okulda hiyerarşinin otorite ve kontrol ilkeleri öğretmenlerin emir vermesi, öğrencilerin itaat etmesi, öğrencilerin çalışacakları konular ve nasıl öğrenecekleri ile ilgili olarak çok az kontrol sahibi olmaları öğrencileri işyeri ilişkilerine hazırlamaktadır. İşyerinde de sorun çıkarmayan, otoriteye ve yöneticilere boyun eğen işçiler haline gelmektedir. Okul öğrencileri, işyeri de işçileri dış ödüllerle motive eder. Hem okulda hem de işyerinde çalışmaktan elde edilen tatmin çok düşük düzeyde olduğundan okuldaki dış ödül daha iyi ücretli işlerde istihdam edilebilecek niteliklere sahip olmak, işyerindeki ödül ise ücret artışıdır. O¨ğrenciler okulda gün boyu aralarında çok az bağlantı olan matematikten tarihe, yabancı dilden fen bilimleri dersleri arasında gidip gelirler. Bu parçalılık işyerinde üretimdeki parçalılıkla benzerlik gösterir. İşyerinde de üretim sürecinde fazlı işler, farklı meka^nlarda uzmanlaşmış kişiler tarafından yapılır. Bölünmüş işgücü aynı zamanda kontrol edilmesi ve yönlendirilmesi en kolay olan işgücüdür.

Yanıt Açıklaması: Yeni Sol Gerçekçiler, suçun göreli yoksunluk ve marjinalleşmeden kaynaklandığını savunarak suçlu alt-kültür kuramının temel noktasını paylaşırlar.

Yanıt Açıklaması: Habermas, Aydınlanma’nın bir özgürleşme aracından, baskının yeni bir kaynağı haline dönüşmesi görüşüne katılmakla birlikte, Aydınlanma projesinin gerçekleşmemiş potansiyelini vurgulayarak moderniteyi, “tamamlanmamış bir proje” olarak görmektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Kuşkucular  küreselleşme karşıtıdırlar ve dünya ekonomisinin küreselleştiği iddialarına eleştirel bakarlar. Onlara göre bölgeselleşme sonucunda dünya ekonomisi eskisinden daha az bütünleşmiş durumdadır çünkü iddia edildiğinin aksine ticaret yoğunluğu Avrupa, Asya-Pasifik ve Kuzey Amerika olmak üzere üç bölgede toplanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Çekirdek aile toplumsallaşmanın aileyi kuran en güncel konumu olarak toplumsal cinsiyet rollerini pekiştirir ve destekler. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Fonksiyonalist bakış açısı, toplumun çeşitli parçalardan oluştuğunu ve bu parçaların birbirleriyle ilişki içinde bulunduğunu belirtir. Toplumun parçalarının hepsi birlikte, bütün bir toplumsal sistemi meydana getirmekte ve bu sistemde parçaların bütünle olan işlevsel ilişkisi büyük önem taşımaktadır. Fonksiyonalistler, toplumun temel parçalarının, diğer bir deyişle toplumun aile, ekonomi, eğitim ve siyaset gibi kurumlarının oluşturduğu toplumsal yapının nasıl işlediğini analiz ederler. Bu analiz sürecinde, aile, eğitim ya da din gibi toplumun herhangi bir parçasını anlamak için bu parçanın bir bütün olarak toplumla ilişkisine bakılması gerektiğini ileri sürmektedirler. Başka bir ifadeyle, toplumsal sistemi oluşturan bir parçayı, onun sistemin sürekliliğine ve korunmasına yönelik yaptığı katkı aracılığıyla incelemektedirler. Fonsiyonalist kuram, 19. yüzyılda Avrupa’da gelişmeye başlamıştır. Bu dönem fonksiyonalistler arasında Fransız sosyolog Emile Durkheim en etkili isim olarak kabul edilmektedir. Daha sonra 20. yüzyılda Amerikan sosyologlar tarafından benimsenen fonksiyonalist bakış açısı, 1940’lı ve 1950’li yıllarda özellikle Amerikan sosyolojisine egemen olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Psikolojik şiddet; Eş ile (kadınla) doğrudan iletişimi reddetmek, surat asmak; eşin (kadının) görüş ve düşüncelerini açıklamasını engellemek; zaafları ile alay etmek; duygusal sömürü yapmak; eşin (kadının) kendisine olan güvenini, saygısını yitirmesine yol açmak; eşin (kadının) hareket özgürlüğünü kısıtlamak; ailesiyle veya arkadaşları ile görüşmesine izin vermemek ve benzeri.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C şıkkıdır. Sembol belli bir durum veya olayı anlamlandır­maya yarayan ögedir.

Yanıt Açıklaması: Toplumun tarihinin ve bireyin yaşamının ancak bir arada ele alınarak anlaşılabileceğini ifade eden kavram, C. Wright Mills tarafından ortaya atılan, "sosyolojik imgelem" kavramıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Aile üyeleri arasında uyum ve denge her zaman söz konusu değildir. Tersine çatışma ve huzursuzluklar olağan ve yaygındır. Feminist kuramcılara göre aile içindeki güç ilişkileri, aile bireylerinin çıkarlarının çoğu zaman ortak olmaması anlamına gelmektedir. Bu nedenle ailenin homojen bir çalışma birimi olarak ele alınması kadınların ve çocukların, erkeklerin çıkarlarıyla çatışan durumlarını yok sayarak erkeğin çıkarlarını bütün ailenin çıkarları gibi göstermektir. Son yıllarda feminist kuramlar, toplumun anlaşılması ve açıklanması için ailenin çalışılmasında diğer yaklaşımlardan diğer daha etkili olmuştur. Diğer yaklaşımlardan farklı olarak feminist kuramlar, aile yaşamının kadın üzerindeki olumsuz etkilerini değerlendirmiştir. Aile çalışmalarında ev işleri, aile-içi şiddet gibi konuları sosyolojinin gündemine getirmiştir. Ailede erkek egemenliğini, üstünlüğünü ve sözde eşitlikçi aile hayatını sorgulamıştır. Ailede kadının ev-içi emeğinin topluma ekonomik katkısını gündeme getirmiştir. Giddens'e göre feminist sosyologların aileye katkıları başlıca üç alanda kendini göstermektedir. Bunlar, cinsiyetçi iş bölümü, eşit olmayan güç ilişkileri ve bakım etkinlikleri olarak özetlenebilir. Ataerkillik, iktisadi, siyasi, dini, toplumsal ve kültürel kurumların erkeklerin denetiminde olduğu bir sistemdir. Erkeğin kadın üzerindeki egemenliği ile belirlenen güç ilişkilerini içerir. 'Babanın hakimiyeti' anlamına gelen 'ataerkillik'(patriarki), başlangıçta erkek aile reislerinin otoritesi üzerine kurulu toplumsal sistemleri tanımlamada kullanılmışlardır. Ataerkillik günümüzde genel olarak erkek egemenliği, erkeğin kadına egemen olduğu güç ilişkilerini anlatmak ve çeşitli yollardan kadınların ikinci konumda tutulduğu bir sistemi nitelendirmek için kullanılmaktadır. Farklı toplumsal sınıflardan kadınların gündelik hayatta maruz kaldıkları ve ezilmişlikle karakterize olan bu ikincil konum ; aile içinde,iş yerinde veya toplumda türlü biçimde olmaktadır. Bunlara ayrımcılık, önemsenmemek, aşağılanmak, denetim, sömürü, baskı,  şiddet gibi  örnekler verilebilir. Kamla Bhasin'e göre her örnek, ayrımcılığın bir şeklini ve ataerkil sistemin belirli bir yanını gösterir. Bhasin'e göre ataerkil sisteme tüm iktisadi, siyasi, dini, toplumsal ve kültürel  kurumlar genel olarak erkeklerin denetimindedir. Bu kurumlar;aile, din yasal sistem, iktisadi sistem ve kurumlar, siyasi sistem ve kurumlar, kitle iletişim araçları veya medya ile eğitim kurumları ve bilgi sistemlerini içermektedir. Feminist araştırmacılar, ataerkilliğin sanayileşme ve kapitalizm öncesinde var olmasına rağmen kapitalizmle birlikte özgül bir biçime büründüğü görüşünde genel olarak uzlaşmaktadır. Feminist kuram, ailenin güç ilişkilerini içeren bir kuram olarak görülmesini sağlayarak sosyolojiye katkıda bulunmuştur. Aile yaşamının iş birliği, ortak çıkarlar, sevgiye dayalı imajını sorgulamıştır. Aile üyeleri arasındaki ilişkiler, cinsiyete dayalı iş bölümü eşitsizlikleri üzerine kurulan kadın ve erkeğin sorumlulukları aracılığıyla belirlemektedir. Bu anlamda ön görülen erkek egemen/ ataerkil  aile biçiminde; erkeğin aile reisliği ve otoritesi, aile ücretine dayalı kadının bağımlılığı ve aile-içi şiddet, aile ideolojisi tarafından meşrulaştırılmakta ve aynı zamanda aile-içi güç ilişkilerinin temelini oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler çevresel, demografik, teknolojik ve kültürel faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Etiketleme kuramı, birini sapkın diye damgalamanın onun sapkın davranışını güçlendireceğini varsayar. Hiçbir eylemin doğası gereği suç olmadığı varsayımından yola çıkar.