Bireysel İş Hukuku

Yanıt Açıklaması: 1936 yılında kıdem tazminatını hukukumuza dâhil eden 3008 sayılı ilk İş Kanunu’nda yer alan ifadeler, kıdem tazminatının ikramiye olarak nitelendirilmesini güçlendiren bir üslup olarak değerlendirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde çırakların hukuki durumu 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu hükümleri çerçevesinde düzenlenmiştir. Kanunda tanımlanmamış da olsa çıraklık sözleşmesi uyarınca iş sahibi bir meslek veya sanatı öğretmek, çırak da bu meslek veya sanatı öğrenmek amacıyla iş görmekle yükümlüdür. Mesleki Eğitim Kanunu’na göre çırak olabilmek için kişinin en az ortaokul veya imam-hatip ortaokulu mezunu olmak, bünyesi ve sağlığı gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olması gerekir. Ücret iş sözleşmesinin temel bir unsuru olmasına rağmen, bir sözleşmenin çıraklık sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi için iş sahibinin çırağa ücret ödeme yükümlülüğü bulunması gerekmez. Ancak Mesleki Eğitim Kanunu 25. maddesinde yirmi ve üzerinde işçi çalıştıran işyerlerinde çırağa asgari ücretin % 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde % 15’inden aşağı olmamak üzere bir ücret ödeneceğini hükme bağlamıştır. Buradaki ücret borcu yasadan kaynaklanan bir ücret borcu olup, çıraklık sözleşmesinin temel bir unsuru değildir. Çıraklık sözleşmesi iş sözleşmesinden farklı nitelik taşıdığı için çıraklar işçi niteliği taşımazlar. Çıraklar işyerindeki işçi sayısından sayılmazlar, işçilerin üye olduğu sendikalara üye olamaz, toplu iş sözleşmesinden yararlanamazlar. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İş sözleşmeleri, tarafların anlaşmaları ile sona erdirilebilir. Uygulamada ikale olarak adlandırılan bu durum, Anayasa ile güvence altına alınmış sözleşme özgürlüğünün doğal bir sonucudur (AY m.48). Bunun için işçi ve işverenin karşılıklı anlaşmaları yeterlidir.

Yanıt Açıklaması: Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde ücret, fazla çalışma ücreti gibi saat başına düşen ücret yüzde elli artırılarak belirlenir.

Yanıt Açıklaması: Gebe veya Emziren Kadınların C¸alıştırılma S¸artlarıyla Emzirme Odaları ve C¸ocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik (Gebe EKC¸Y) m.9’a göre, “Gebe veya emziren çalışan günde yedibuçuk saatten fazla çalıştırılamaz”. Ayrıca, hamilelikleri boyunca (tespit edilmesinden itibaren) gece postalarında çalıştırılmaları yasaktır (Gebe EKC¸Y m.9, f.3).

Yanıt Açıklaması: Günlük çalışma süresi 11 saati aşmamak şartıyla taraflarca belirlenebilir.

Yanıt Açıklaması: İş Kanunu’nun 26. maddesine gereğince haklı fesih sebebinin varlığı hâlinde, ilgili taraf, bu sebebin öğrenilmesinden itibaren altı işgünü içinde kullanması gerekir. Süre geçtikten sonra hak düşer. Dolayısıyla fesih hakkına sahip olan taraf bir daha bu eylemi fesih gerekçesi yapamaz.

Yanıt Açıklaması: Günlük çalışma süresinin yedi buçuk saatten fazla olduğu bir işyerinde ara dinlenme süresi en az 60 dakika olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 176. maddesine göre onsekiz yaşından küçük çocukların bar, kabare, dans salonları, kahve, gazino ve hamamlarda çalıştırılmaları yasaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır.

Yanıt Açıklaması: 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu uyarınca çırak, “Çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişi” olarak tanımlanmıştır. Kanunda tanımlanmamış da olsa çıraklık sözleşmesi uyarınca iş sahibi bir meslek veya sanatı öğretmek, çırak da bu meslek veya sanatı öğrenmek amacıyla işgörmekle yükümlüdür. Mesleki Eğitim Kanunu’na göre çırak olabilmek için kişinin en az ortaokul veya imam-hatip ortaokulu mezunu olmak, bünyesi ve sağlığı gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olması gerekir (m.10).

Yanıt Açıklaması: İşçinin ölümü halinde mirasçılara yapılacak bir diğer ödeme Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre işveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür (TBK m.440).

Yanıt Açıklaması: İş Kanunu’nun 5. maddesi cinsiyet ayrımcılığını yasaklamıştır. Gerçekten, İş Kanunu m.5’e göre, “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz...

Yanıt Açıklaması: Çırak ve aday çırağın eğitimi sırasında işyerinde meydana gelecek iş kazasından işveren sorumludur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İş sözleşmesi sona eren işçiye her geçen tam yıl için işverence 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.

Yanıt Açıklaması: Muvazzaf askerlik görevini yerine getirmek için istifa eden ve en az bir yıllık çalışması olan işçi kıdem tazminatı alma hakkı elde eder.

Yanıt Açıklaması: İş verenlerin ekonomik kriz dönemlerinde işçilerini ücretsiz izne çıkarmaları veya iş ilişkilerini  sona erdirilmesi durumunda mağduriyetlerinin önlenmesi için kısa dönem ödeneği olabilmelerine imkan tanınmıştır. Süreklilik koşulu aranmaksızın en az 4 hafta süreyle faaliyetin tamamı veya kısmen durdurulması halinde yapılan çalışma kısa çalışmadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İşveren vekili olabilmek için işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev almak gerekir. İş Kanunu anlamında işveren vekili sayılmak için işyeri yönetiminin herhangi bir seviyesinde görev almak yeterlidir. Usta, ustabaşı, posta başı, formen, fabrika müdürü, nihayet şirketin genel müdürü de işveren vekili sıfatı taşır.  İşveren vekili olan kişi ile işveren arasındaki hukuki ilişki bir iş sözleşmesidir. Dolayısıyla işveren vekili, aynı zamanda işçidir. Bu nedenle işveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz (İK m.2, f.5). İşveren vekili olan bir kişi de İş Kanunu’ndan doğan tüm haklarını diğer işçiler gibi talep edebilir. Öte yandan iş mevzuatında pek çok yerde İş Kanunu’ndan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi hâlinde işveren vekilinin de işverenin yanı sıra idari yaptırımların muhatabı olacağı belirtilmiştir. Nitekim İş Kanunu’nda “Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır” hükmüne yer verilmiştir (İK m.2, f.5). İşveren vekillerinin yapmış oldukları eylem ve işlemlerden doğan hukuki sorumluluk, bir başka deyişle haklar ve borçlar işverene ait olmakla beraber, işveren vekilleri görev ve yetkileri çerçevesinde ortaya çıkacak hukuka aykırılıklardan kaynaklanan idari sorumluluğu taşırlar. Örneğin işçi ücretlerinin geç ödenmesi veya eksik ödenmesi hâlinde kanunda bir idari para cezası yaptırımı düzenlenmiş olup İş Kanunu; kanundan, toplu iş sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan ücret ödemelerini süresi içinde kasten ödemeyen veya eksik ödeyen işveren ve işveren vekili için idari para cezası öngörmüştür (İK m.102, f.1/a). O hâlde kanundaki idari para cezasının muhatabı muhasebeci konumundaki işveren vekili de olabilir. Ancak ücretin ödenmesi sözleşmeden doğan bir borç olduğundan ücretin ödenmemesinden doğan hukuki sorumluluk sadece işverene aittir.

Yanıt Açıklaması: Hafta tatilinde çalışılan süreye ilişkin ücretin de %50 zamlı olarak ödenmesi gerekir. Dolayısıyla işçi, toplam iki buçuk günlük ücrete hak kazanır. Dolayısıyla kazanacağı miktar 250 TL'dir.

Yanıt Açıklaması: İş sözleşmesinin tarafların anlaşması ile sona ermesine ikale denir. Anlaşarak sözleşmeyi sona erdirme “fesih” niteliği taşımadığından, İş Kanunu’nda yer alan feshe bağlı hakların (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı, sendikal tazminat, iş güvencesi tazminatı,...) doğumuna engel olur.