Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Anayasacılık akımının tarihsel kökeninde, hükümdarların mutlak iktidarını burjuvazinin hak ve hürriyetleri lehine sınırlandırma çabası yattığına göre, bunu gerçekleştirecek aracın, “kuvvetler ayrılığı” ilkesi olduğu düşünülmüştür. İngiliz düşünürü Locke ve Fransız düşünürü Montesquieu tarafından savunulmuş olan, fakat literatürde daha çok Montesquieu’nun adıyla özdeşleştirilen teoriye göre, devletin yasam, yürütme ve yargı olmak üzere üç iktidarı vardır. Dünyadaki ilk yazılı anayasa olan 1787 tarihli ABD Anayasası ile ardından gelen 1791 tarihli Fransız Anayasası ise büyük ölçüde kuvvetler birliği ilkesinden esinlenmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Jandarma Devlet: Devletin görevlerini iç ve dış güvenliği sağlamakla sınırlayan ve sosyo-ekonomik yaşama müdahalesini zararlı sayan devlet anlayışıdır.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir kurala bağlı olmaksızın yeni baştan bir anayasa yapma iktidarı, aslî kurucu iktidar olarak adlandırılır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bir anayasayı tümden yeniden yapma iktidarına “asli kurucu iktidar” o anayasayı kendi koyduğu değiştirilme kurallarına uygun olarak değiştirme iktidarına da “tali (türevsel) kurucu iktidar” adı verilir. Asli kurucu iktidar, ya bu amaçla özel olarak kurulmuş bir kurucu meclis” veya olağan yöntemlerle seçilmiş bir yasama meclisi tarafından kullanılabilir ve çoğu zaman buna bir halk oylaması (referandum) aşaması da eklenir. Tali kurucu iktidarın anayasayı değiştirmesi konusunda ise ülkeler, katılığın derecesi yönünden farklı yöntemler kabul etmişlerdir. Bunlar arasında, yasama meclisinde (veya meclislerinde), 3/5, 2/3, 3/4 gibi nitelikli çoğunluklar aranması; bir kereden fazla görüşme şartı; zorunlu veya ihtiyari^ (seçimlik) halk oylaması; birbirini izleyen iki yasama meclisi tarafından kabul şartı; anayasanın bazı bölümlerinin değiştirilmesinin daha da güçleştirici şartlara bağlanması; nihayet anayasanın bazı hükümlerinin değiştirilemez kılınması gibi, çeşitli yöntemler sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Katı (sert) Anayasa; kanunlardan farklı organlarca ve daha zor yön- temlerle değiştirilebilen anayasadır. Yumuşak Anayasa ise, kanunlarla aynıusullerle ve aynı organlarca değiştirilebilen anayasa olarak tanımlanmaktadır. Bir anayasanın katı olduğunu gösteren emareler şunlardır, • Değiştirilemez hükümlerin varlığı; Bir anayasa, bazı maddelerinin değiştirilmesini yasaklıyorsa, o anayasa katıdır. • Halkoylaması usulüne yer vermesi: Yasalar için aranmamasına karşın, bir anayasanın değiştirilebilmesi için değişiklik teklifinin halkoyla- masına sunulması gerekiyorsa, bu anayasa katıdır. Değiştirilmesi için özel çoğunluk aranması: Anayasanın değiştirilme- si için yasalar için aranmamasına karşın, parlamento üye tamsayısının salt çoğunluğu veya parlamentonun üye tamsayısının beşte üçü, üçte ikisi, dörtte üçü gibi bir nitelikli çoğunluk aranıyorsa, o anayasa katıdır. Ayrıca, anayasanın kabul edilmesinden itibaren belli bir süre veya be- lirli dönemlerde veya durumlarda değiştirilmesinin yasaklanması yine o anayasayı sert kılan diğer özelliklerdendir.

Yanıt Açıklaması: Yumuşak anayasa, yapılması ve değiştirilmesi, tamamen olağan (adi) kanunlarla aynı yöntemlere tabi olan anayasadır. Günümüzde, bu tür anayasaların hemen hiçbir örneği yoktur.

Yanıt Açıklaması: Seçme yaşı, Anayasa’da 23.7.1995 tarihinde yapılan değişiklikle daha da düşürülmüştür. Buna göre “on sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir”. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İlk Osmanlı-Türk anayasası olan Kânûn-i Esâsî 1876 yılında kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Din hürriyeti, vicdan ve ibadet hürriyetlerini kapsar. Laiklik, (a) din hürriyeti, (b) din ve devlet işlerinin ayrılığı olarak ifade edilebilir. Teokrasi dine bağlı devlet sistemidir. İbadet hürriyeti, toplumsal hayatı etkilemeden kişinin inandığı dinin gerektirdiği ibadetleri, ayin ve törenleri serbestçe yapabilmesini ifade eder. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: "Kooptasyon", kuruluşların kendi temsilcilerini kendilerinin belirlemesi yoludur.

Yanıt Açıklaması: Sınırlı devlet; devlet iktidarının kişisel özgürlükler lehine etkin bir şekilde sınırlandırıldığı devletlere denir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Halk oylaması’nın aksine, 1982 Halk oylaması’nda Anayasanın kabulü, Cumhurbaşkanı’nın seçimiyle birleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Benzerlikler a. Her iki Anayasa, askeri müdahaleler sonucu oluşmuştur. b. Her iki Anayasa, bir kanadı askeri harekatın liderliğini yapan kuruldan (MBK ve Millî Güvenlik Konseyi) diğer kanadı ise sivillerden (Temsilciler Meclisi ve Danışma Meclisi) oluşan Kurucu Meclis’ler tarafından hazırlanmıştır. c. Her iki durumda da Kurucu Meclis, daha doğrusu bu Meclis’in sivil kanadı seçimle oluşmamıştır. d. Her iki durumda da Kurucu Meclisçe hazırlanan Anayasa, halkoyuna sunulmak suretiyle kesinleşmiştir. e. Her iki durumda da sivil kanadın, Bakanlar Kurulu’nun kurulması ve düşürülmesine ilişkin yetkileri yoktur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sınıf veya zümreleri korumaya yönelik sınırlandırma, 1982 Anayasası'nın siyasi parti faaliyetlerine ilişkin getirdiği sınırlamalardan değildir. Aksine bir siyasi parti sınıf veya zümre diktatörlüğünü koruyucu faaliyetlerde bulunamaz.

Yanıt Açıklaması: Dünyada ilk yazılı anayasa metni, İngiliz ihtilali sırasında kabul edilmiş ve ömrü pek kısa sürmüş olan “Instrument of Government” (Hükûmet Aracı) adlı bir belgedir.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçenekleri 1982 Anayasası'nın özelliklerini ifade etmektedir. Ancak, 1982 Anayasas 1961 Anayasası’na oranla daha kazüistik yani aşırı düzenleyici bir yöntemle hazırlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Müdahaleyi gerçekleştiren ve Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in başkanlığında dört kuvvet komutanından oluşan Millî Güvenlik Konseyi’nin kabul ettiği Anayasa Düzeni Hakkında Kanun’un 2. maddesine göre, “Anayasa’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, Millet Meclisi’ne ve Cumhuriyet Senatosu’na ait olduğu belirtilmiş bulunan görev ve yetkiler 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren geçici olarak Millî Güvenlik Konseyi’nce ve Cumhurbaşkanı’na ait olduğu belirtilmiş bulunan görev ve yetkiler de Millî Güvenlik Konseyi Başkanı ve Devlet Başkanı’nca yerine getirilir ve kullanılır. Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 20 Nisan 1924’te TBMM tarafından kabul edilen 1924 Anayasasının en temel ilkeleri; “anayasanın sertliği, hükûmet sistemi ve laiklik” tir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Farklar a. Gerek Temsilciler Meclisi gerek Danışma Meclisi, genel seçim sonucunda oluşmamakla beraber, 1961 Temsilciler Meclisi’nin daha temsilî nitelik taşıdığı görülmektedir. b. Temsilciler Meclisi’nde, günün diğer iki partisi olan CHP ve CKMP gerek doğrudan doğruya kendilerine ayrılan kontenjanlar, gerek iller ve meslek kuruluşları temsilcileri arasındaki parti üyeleri kanalıyla, Anayasa’nın hazırlanmasında büyük ölçüde etkili oldukları hâlde, Danışma Meclisi tümüyle partisiz bir meclistir. c. Bu iki fark, Danışma Meclisi’nin Temsilciler Meclisi’ne oranla, sosyal kompozisyon bakımından çok daha fazla bürokrasi ağırlıklı bir kuruluş olması sonucunu doğurmuştur. d. Temsilciler Meclisi MBK karşısında, Danışma Meclisi’nin Millî Güvenlik Konseyi karşısındaki durumuna oranla daha geniş yetkili bir kuruluştur. e. 1961 sisteminde, halkoyuna sunulan anayasa tasarısının kabul edilmemesi halinde ne yapılacağı açıkça belirtilmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hürriyetçi demokratik rejimin özellikleri, ülkeden ülkeye bazı değişiklikler göstermekle beraber, bu rejimin vazgeçilmez, asgari şartı olarak kabul edilmesi gereken bazı unsurlar da vardır. Bunların en önemlileri, siyasal sistemdeki temel siyasal karar organlarının genel oya dayanan serbest seçimlerle oluşması, serbestçe örgütlenen siyasal partiler arasında eşit şartlarla yürütülen iktidar yarışması ve tüm vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin tanınmış ve hukuki güvence altına alınmış olmasıdır.