Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Şekil bozukluğuna dayanan iptal davası, iptali istenen kanunun (veya anayasa değişikliğinin) yayınlandığı tarihten itibaren ancak on gün içinde açılabilir (m. 148/2). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve TBMM İçtüzüğü, bu kısıtlayıcı özel hükme tâbi değildir. Bunlar hakkında, genel kural (m. 151) uyarınca, altmış gün içinde iptal davası açılabilir.

Yanıt Açıklaması: Laikliğin unsurları olarak diğer şıklar yer alırken "D" şıkkı demokratik devlet özelliğinin unsurudur.

Yanıt Açıklaması: Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Anayasa Mahkemesi denetimi dışındadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz düşünürü Locke ve Fransız düşünürü Montesquieu tarafından savunulmuş olan, fakat literatürde daha çok bu ikincisinin adıyla özdeşleştirilen “kuvvetler ayrılığı” ilkesine göre, devletin yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç iktidarı vardır.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

Yanıt Açıklaması: Genel oy, servet, vergi, öğrenim durumu ve cinsiyet gibi sınırlamalar olmaksızın, bütün vatandaşların oy hakkına sahip olmalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Monist yürütmede (yürütme yetkisinin tek bir kişi veya bir kurulda toplandığıyürütme çeşididir), yürütme yetkisinin tümü, tek bir organa aittir. Bu organ, tek bir kişi veya bir kurul olabilir. Birinci durum, yürütme yetkisinin tümünün, halkça seçilmiş bir başkana ait olduğu Amerikan tipi başkanlık sistemidir. Monist yürütmenin ikinci çeşidi, ilk bakışta Amerikan başkanlık sisteminden çok farklı gibi görünen, İsviçre tipi meclis hükûmetidir. Bununla birlikte iki sistem, yürütmenin monist yapısı, diğer bir deyişle tüm yürütme yetkisinin tek bir organa verilmiş olmas bakımından birbirlerine benzemektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk devleti, Cumhuriyetin niteliklerinden birini ifade eden ve yurttaşların, hukuki güvenlik içinde bulundukları, devletin eylem ve işlemlerinin hukuk kurallarına bağlı oldukları bir sistemi anlatır. İnsan haklarına saygılı devlet, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır. Sosyal devlet, devletin sosyal ve ekonomik hayata müdahalesiyle, sınıf çatışmalarını yumuşatan ve millî bütünleşmeyi sağlamaya çalışan bir devlet anlayışıdır. Eşitlik; herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olmasıdır. Cumhuriyet, başta devlet başkanı olmak üzere, devletin başlıca temel organlarının seçim ilkesine göre kurulmuş olduğu, özellikle bunların oluşumunda veraset ilkesinin rol oynamadığı bir hükûmet sistemini anlatır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası’nda yasama organı iki meclisten oluşmaktadır. Bunlar Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu’dur

Yanıt Açıklaması: Yargı fonksiyonundan hiç söz etmeyen 1921 Anayasası’ndan sonra 1924 Anayasası, yargıyı ilginç bir şekilde düzenlemiştir. Anayasa, kuvvetler birliği ilkesini kabul etmiş; egemenlik hakkının yalnız, Türk Milleti’nin tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM tarafından kullanılacağını belirtmiş (m. 4); yasama ve yürütme fonksiyonlarını da TBMM’de toplamış (m. 5) olduğu hâlde, 8. maddesinde “hakkı kaza” (yargı hakkı), Dördüncü Faslın başlığı olarak da “kuvve-i kazaiye” (yargı erki) deyimlerini kullanmıştır. Böylece 1924 Anayasası benimsemiş olduğu kuvvetler birliği ilkesiyle pek bağdaşmayacak şekilde, yargı fonksiyonunu ayrı bir kuvvet olarak vasıflanmıştır. 1924 Anayasası yasama ve yürütme kuvvetlerinin birliğine karşı, yargının bağımsız olduğunu ifade eden birçok hükme yer vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet ilkesi monarşik partileri yasaklamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasanın 116’ncı maddesine göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.” Burada bahsedilen beşte üç çoğunluk, nitelikli çoğunluğa işaret etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk devleti, Cumhuriyetin niteliklerinden birini ifade eden ve yurttaşların, hukuki güvenlik içinde bulundukları, devletin eylem ve işlemlerinin hukuk kurallarına bağlı oldukları bir sistemi anlatır. Sosyal devlet, devletin sosyal ve ekonomik hayata müdahalesiyle, sınıf çatışmalarını yumuşatan ve millî bütünleşmeyi sağlamaya çalışan bir devlet anlayışıdır. Eşitlik; herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olmasıdır. İnsan haklarına saygılı devlet, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır. Devlet şekli olarak cumhuriyet, egemenliğin bir kişiye veya zümreye değil, toplumun tümüne ait olduğu bir devleti ifade eder. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Hâkimlik teminatının, amaçlarına uygun şekilde gerçekleştirilmesi açısından en önemli pratik sorun, hâkimlerin tayin, terfi, nakil, denetim ve disiplin gibi özlük işlerinin, ne tür bir organ veya kurul tarafından yapılacağıdır. Bu sebeple 1961 Anayasası, “hâkimlerin bütün özlük işleri hakkında karar” vermek (m. 144/1) üzere bir Yüksek Hâkimler Kurulu (YHK) kurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Bir devletin temel siyasal yapısını, yaptığı yada değiştirdiği anayasa ile belirleyen iktidardır.

Yanıt Açıklaması: Yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığından, TBMM üyeleri dışında, milletvekili olmayan bakanlar da (m.112/4) yararlanırlar. Anılan kişiler, diğer özlük hakları bakımından da milletvekilleri ile aynı statüye tâbidirler. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası’nda yapılan 2017 değişikliği ile olağanüstü hal rejimi 119’uncu maddeyle yeniden düzenlenmiştir. Değişik 119’uncu maddeye göre, “Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi^ Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur. Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması ha^li hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cum- hurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.”

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasasının 148. maddesine göre Anayasa Mahkemesi, “Anayasa değişikliklerini sadece şekil bakımından inceler ve denetler.

Yanıt Açıklaması: 1971 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile KHK'ların hukukumuza girmiş olması, KHK'nin hukuki güç yönünden kanuna eşit niteliği, onun fonksiyonel bakımdan bir yasama işlemi sayılması görüşünü tartışmaya açmıştır. 1982 Anayasası döneminde konuya ilişkin tereddütler olsa da 1982 yılında Anayasa Mahkemesi Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi vermiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile ilga edilen KHK’ler arasındaki farklar ve benzerlikle şöyle özetlenebilir: (a) KHK çıkarma yetkisi Bakanlar Kuruluna ait olduğu halde, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi münhasıran Cumhurbaşkanına aittir. Bu, 2017 Anayasa değişikliğinin Bakanlar Kurulunu kaldırmış olmasının doğal sonucudur. (b)Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, KHK’lerin aksine, yetki kanununa ihtiyaç göstermez. (c) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, KHK’lerin aksine, TBMM’nin onayına sunulmaz. (d)  KHK’ler yürürlükteki kanun hükümlerini değiştirebildikleri ve kaldırabildikleri, dolayısıyla tamamen kanun gücünde oldukları halde, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, kanunun altında yer alan düzenleyici işlemlerdir. Nitekim Anayasada münhasıran kanunla düzenleneceği öngörülen, ya da kanunda açıkça düzenlenen alanlarda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanun hükümlerinin aykırılığı halinde kanun hükümleri uygulanır. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. (e)  KHK’ler ancak yetki kanununun belirlediği belli konularda çıkarılabildiği halde, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, “yürütme yetkisine ilişkin” bütün konularda çıkarılabilir. Bu ibarenin, sınırları belirsiz, çok geniş bir alanı kapsadığı açıktır. (f)  Buna karşılık iki işlem türü, temel hakları, kişi haklarını ve siyasi hakları düzenleyememeleri ve Anayasa Mahkemesinin denetimine ta^bi olmaları bakımından benzer niteliktedir. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa Mahkemesinin denetimine ta^bi olduğu, Anayasanın 148’inci maddesinde belirtilmiştir.