Çalışma Yaşamının Denetimi

Yanıt Açıklaması: 161 sayılı İş Sağlığı Hizmetlerinin Örgütlenmesine İlişkin Sözleşmeye göre, sağlık hizmetlerinin oluşturulmasının ya mevzuatla ya da toplu sözleşmeler yoluyla veya işçiler veya işverenlerin üzerinde anlaştığı bir şekilde ya da konu ile yetkilendirilmiş görevli makamın ilgili işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara danışarak belirlediği şekilde yapılması gerekmektedir

Yanıt Açıklaması: çalışma yaşamının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından denetiminin hukuki dayanaklarından biri İş Teftiş Tüzüğüdür.

Yanıt Açıklaması: Ceza Kanununda, çalışma yaşamının denetimine ilişkin dolaylı düzenlemeler yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: 155 Sayılı Sözleşme özel sektör hizmetleri ve kamu hizmetleri de dahil olmak üzere işçi çalıştırılan bütün kollar için “ekonomik faaliyet kolları” deyimini kullanmaktadır. Doğru cevap: A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: T.C. ANAYASASI 1982 tarihli Türk Anayasası getirmiş olduğu düzenlemeler ile sosyal dengeyi sağlamayı, zayıf durumda olanların korunmasını gerektirici düzenlemelerin yapılmasını da amaçlamaktadır. Koruyucu devletin, zayıfların güçlüler karşısında ezilmesini ve sömürülmesini engellemeye çalışan devletin sosyal devlet olduğu kabul edilir. Bu çerçeveden bakıldığında, Anayasa’nın sosyal devlete ilişkin hükmü ile çalışma yaşamının denetlenmesinin teorik ve pratik alt yapısını oluşturan bir ilkeyi benimsediği söylenebilir. Bu ilke Anayasa’da şu şekilde ifade edilmiştir; “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.”(mad.2). Anayasadaki sosyal devlet ifadesi, geçtiğimiz yüzyılın “jandarma devlet” anlayışından devleti uzaklaştırır. Devlet artık savunma, adalet ve asayişi temin görevleri yanında ekonomik hayata da müdahale eden bir şekle bürünmüştür. Bu anlayışın ekonominin doğal kanunlarının işleyişini bozacağı iddia edilen görüşlere karşı bir duruş sergileyen korumacı anlayış içersinde olduğu görülür (Tunç-Bilir ve Yavuz, 2011, s.75). Devletin korumacı bir anlayışa sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde güçlü olanın her şeyi yapabileceği, güçsüz olanın ise korunmasız, üstün sermaye karşısında savunmasız kalacağı bir düzenin varlığı kaçınılmazdır. Bu görüş açısından bakıldığında genel hatları ile sosyal devlet anlayışının korumacı karakteri çalışma yaşamının denetlenmesinin temel altyapısını oluşturmada çok önemli bir katkı sağlamaktadır. Ancak zaman içersinde sosyal devlet anlayışından vazgeçilip, liberal anlayışın daha hâkim kılınma çabalarının arttığı, küreselleşme ve küresel gelişmeler iddialarıyla sosyal devletin yerine liberal-kapitalist sistemin ikame edilmeye çalışıldığı da görülmektedir. Bu gelişmelerin soysal devleti, başka bir deyişle korumacı ve gözetici devleti tasfiye çabaları olduğu gözden kaçırılmadan çalışmalar devam ettirilmelidir. Anayasa değişiklik çalışmalarının yapıldığı bu dönemlerde özellikle sosyal devlet anlayışına yönelik, onu tasfiye amaçlı çalışmaların ve çabaların başarılı olmaması için içten gayret gösterilmelidir.

Yanıt Açıklaması: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun “İşçinin Kişiliğinin Korunması” başlığını taşıyan 417. maddesine göre işveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Yanıt Açıklaması: Çalışma yaşamında iş denetiminin öncelikli temel görev alanları olan çalışma ortamı ve çalışma koşularına ilaveten ikincil görev alanları da vardır. Bu alanlar ise şu şekilde sıralanabilir: - Çalışma ilişkileri, - İstihdam, - Mesleki eğitimdir Sorunun Doğru Cevabı D Şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde çalışma yaşamının devlet tarafından denetimini öngören ilk düzenleme 1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanunu ile yapılmıştır. Sorunun Doğru Cevabı A Şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: 155 Sayılı Sözleşme, “işçi” terimini geniş bir biçimde düşünmekte, kamu çalışanları da dahil olmak üzere istihdam edilen bütün kişilerin işçi terimi içerisinde değerlendirilmesini uygun görmektedir.

Yanıt Açıklaması: 12 Haziran 1989 tarih ve 89/391 sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi, kısaca “C¸erçeve Yönerge” olarak adlandırılmaktadır. Bu yönerge, çalışma yaşamının insanileştirilmesi ve çalışanların sağlık ve güvenliğini geliştirmeyi destekleyen bir tedbirler paketidir. Doğru cevap: A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çalışma hayatında ilgili bakanlık tarafından çalışanları korumak, çalışma yaşamı ile ilgili mevzuatın uygulanıp uygulanmadığını izlemek ve denetlemek amacıyla yapılan kontrollere iş denetimi denir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 81 sayılı Sözleşme iş teftiş sisteminin görevlerini şu şekilde belirtmektedir • Çalışma müddetleri, ücretler, iş güvenliği, işçilerin sağlığı ve refahı, çocuk ve gençlerin çalıştırılması ve bunlarla ilgili diğer hususlar gibi çalışma şartlarına ve işçilerin işleriyle meşgul bulundukları sırada korunmalarına ilişkin kanuni hükümlerin uygulanmasını sağlayabilecek biçimde iş müfettişlerinin görevli bulundukları oranda uygulanmasını sağlamak, • İşverenlere ve işçilere, kanuni hükümlere uymayı sağlayacak en etkili yollar hakkında teknik bilgi vermek ve tavsiyelerde bulunmak, • Mevcut kanuni hükümlerin net bir biçimde açıklamadığı kusur veya suistimalleri yetkili makamın dikkatine sunmak.

Yanıt Açıklaması: Sosyal devlet, millî dayanışma anlayışı çerçevesinde üç temel amaç gütmektedir. Bunlar; sosyal adaleti gerçekleştirmek, ferdin ve toplumun refahını sağlamak ve sosyal güvenliği temin etmektir.

Yanıt Açıklaması: İş Kanunları dışında çalışma yaşamının denetimine ilişkin hükümler ihtiva eden kanunlar; Türk Borçlar Kanunu, Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve Ceza Kanunu’dur.

Yanıt Açıklaması: T.C. Anayasası, çalışma yaşamının denetimi açısından çalışma hakkı ve ödevinin doğrudan düzenlendiği en temel hukuki düzenlemedir.

Yanıt Açıklaması: İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. İtiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir.

Yanıt Açıklaması: Uyumu artırmaya yönelik denetim modeli, çalışma yaşamını düzenleyen kurallara uygunsuzluğun istekten çok; çeşitli nedenlerden kaynaklı (bilgi eksikliği; finansal sıkıntılar gibi) bir sorun olarak algılandığı ve bu nedenle de ilk olarak uyuma yönelik kapasiteyi güçlendirici yönde hareket edilmesi gerektiği anlayışına dayalı bir iş denetimi modelidir. Bu anlayışa uygun olarak uyumu sağlamaya yönelik iş denetim modellerinde, öncelikle uygunsuzluğu gidermeye yönelik yol gösterme ve tavsiyeler ön plana çıkmakta, yasalara uygunsuzluk durumunda cezai yaptırım son başvurulan yol olmaktadır. Bu yaklaşımda ise işgücünü koruyucu yasalara uygunluk; zorlayıcı araçlar yerine; öncelikle yapılan danışmanlık ve tavsiyeler ile gönüllü olarak sağlanmaya çalışılmaktadır. İş denetimi elemanı, bir uygunsuzluk ile karşılaştığı durumda, öncelikle bu uygunsuzluğu gidermeye yönelik yol göstermekte; bu uygunsuzluğun giderilmesi için belirli bir süre vermekte; bu sürenin sonucunda uygunsuzluk sürüyor ise ancak o zaman cezai yaptırıma başvurmaktadır Bu yöntem 81 sayılı Sözleşme’nin de öngördüğü yöntemdir.

Yanıt Açıklaması: Ortaya çıan zararların sorumluluğundan kaçınmak Sözleşmenin tavsiyeleri arasında yer almamaktadır.

Yanıt Açıklaması: 81 sayılı Sözleşme’ye göre, iş denetiminin temel alanları “çalışma koşulları” ve “çalışma ortamı”dır. Sözleşmeye göre bunlar, iş denetiminin kapsamında olması gereken zorunlu alanlardır. Türkiye’deki iş denetimi sistemi de, esas olarak çalışma koşulları ve ortamı alanlarını kapsamakta, ayrıca, bireysel çalışma ilişkileri, toplu çalışma ilişkileri ile ilgili bazı konular (sendikal nedenle işten çıkartılma iddialarının incelenmesi, toplu iş sözleşmelerinin uygulanmasını denetleme vb) ile istihdam, mesleki eğitim ve sosyal güvenlikle ile ilgili bazı konular da görev alanında bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’nın bir başka dolaylı/doğrudan sayılabilecek çalışma yaşamının denetlenmesini sağlayan hükmü olarak “Kişi dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı” başlıklı 17. maddesidir. İlgili maddeye göre; “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz. (...) meşru müdafaa hâli, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması, sıkıyönetim veya olağanüstü hâllerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır". Anayasa’nın 17. maddesi genel ilke olarak kişiyi, yaşama hakkını, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını esas almaktadır. Bunlara karşı herhangi bir müdahale, bu hakların kullanımının engellenmesi, bu haklara zarar verici eylem ve işlemler Anayasa’nın koruması altına alınmış olan haklara saldırı kabul edilmelidir.