Çalışma İlişkileri Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasasında yer alanlar arasında “ekonomik ve sosyal” olarak nitelendirilebilecek tek hak, parasız ilköğretim hakkı ve zorunluluğudur.

Yanıt Açıklaması: Yasanın düzenlemelerinin, UÇÖ’nünkiler de dâhil olmak üzere, dönemin uluslararas normlarına uygun olup olmadığı tartışmalıdır. Değerlendirme bireysel iş ilişkileri açısından yapıldığında, İK’nun “...en azından ferdi iş ilişkileri sahasında, zamanının milletlerarası normlarıyla uyum içinde bulunan ve takdire değer bir liberalizm öngörmüş olduğunu müşahade etmek ilginçtir” (Elbir, 1988: 15). Ancak, yasa, bireysel iş ilişkileri alanında UÇÖ’nün temel ilkelerine uygun düzenlemeler yapmakla birlikte, bunun bazı istisnaları bulunmaktadır. Bu doğrultuda doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İş Kanunu’nun çıkarılmasında etkili olan faktörler arasında örgütsel faktörler bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Devlet; çıkardığı yasalar, tüzükler, yönetmelikler çerçevesinde, sistemin temel kurallarını oluşturur. Devlet bu araçlarla çalışma ilişkilerinin hukuksal çerçevesini çizerken, böylece tarafların sistemde oynayacağı rolleri de belirlemiş olmaktadır. Devlet, çalışma ilişkilerini kuşatan hukuksal çerçeveyi belirlerken, çalışma ilişkilerinin işçi ve işveren tarafları açısından, uyulması zorunlu minimum (en az) standartlar da koyar. Devlet, kamu görevlerinin yürütülebilmesi için istihdam ettiği memur, müstahdem ya da işçi statüsündeki insanlar yanında, dolaysız bir biçimde bir işveren olma niteliğiyle kendi mülkiyetindeki iktisadi kuruluşlarda da ağırlıklı olarak işçi statüsünde bulunan kişiler istihdam eder. Devletin iktisadi ve toplumsal hayata ilişkin kararları, izlemiş olduğu politikalar, çalışma ilişkileri sistemini dolaylı olarak da olsa etkiler.

Yanıt Açıklaması: Mecelle’nin çalışma ilişkileri alanına yönelik maddeleri, eserin “kira sözleşmeleri”ne (icarat) ayrılmış olan ikinci kitabında yer almaktadır. “Roma Hukukunda olduğu gibi Mecelle’de de insan çalışması, kira akdi içinde düzenlenmiş”ti (Çelik, 1985: 8). Bu düzenlemelere göre, Mecelle konusu itibariyle eşya ve insan kirası arasında bir ayrım yapmamaktadır. Mecelle’nin 413. maddesine göre işçi (ecir), “nefsini kiraya veren kimse” olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Devlet, çalışma ilişkilerini kuşatan hukuksal çerçeveyi belirlerken, çalışma ilişkilerinin işçi ve işveren tarafları açısından, uyulması zorunlu minimum (en az) standartlar da koyar. Örneğin, asgari ücrete, minimum çalışma yaşına, çalışma sürelerine ilişkin düzenlemeler yapar. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: 1. Dünya Savaşı'nın etkilerinden önce devlet memurlarının gelir seviyeleri çoğu meslek grubunun gelirinden fazla olduğu tespit edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Günümüzün endüstrileşmiş toplumları itibariyle işgücü statü açısından değerlendirildiğinde, karşımıza dört ana kategori çıkmaktadır (Ekin, 1976: 27-32): a. Ücretliler (işçiler), b. İşverenler, c. Kendi hesabına (bağımsız) çalışanlar, d. Ücretsiz aile işçileri.

Yanıt Açıklaması: Savaş koşullarında çıkarılan 1940 tarihli Milli Korunma Kanunu (MKK), İK’nun ve diğer bazı yasaların belirli hükümleri yanında, kadın ve çocuk işçilere ilişkin koruyucu bazı düzenlemeleri de askıya almış ve bu durum kadın ve çocuk istihdamını işverenler açısından daha kârlı hale getirerek, daha geniş ölçüde çalıştırılmaları üzerinde etken olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1949 tarihli T.C. Emekli Sandığı Kanunu

Yanıt Açıklaması: İmparatorluk’ta bağımlı çalışanlar için en çok kullanılan terim “amele” idi. Örneğin 1894-1895 Genel İstatistik Sayımı’nda bu kavram kullanılmaktaydı (Karpat, 1985: 218). Kavram, “19. yüzyılın ikinci yarısına kadar, daha çok inşaat, tarım, madencilik alanlarında yoğunlaşmış olan işgücü” için, “daha sonraki dönemlerde de, daha çok ağır işlerde çalışan vasıfsız işçileri adlandırmakta kullanılmıştır” (Sendikacılık Ansiklopedisi, 1. Cilt, “Amele” maddesi, 1996: 38). İşçiler tarafından kurulan birçok örgütün isimlerinde de, amele sözcüğü, kullanılmaktadır. Örneğin, “Amele-i Osmani Cemiyeti” gibi... “Amele” sözcüğü toplumsal olarak “küçültücü” bir anlam da içeriyordu. Öyle ki, 1923 yılında İzmir’de toplanan İktisat Kongresinde, işçi grubunun taleplerini gösteren “İktisat Esasları”nın birinci maddesi, “Amele namiyle hitap edilmekte olan kadın ve erkek erbab-ı say ve amele bundan böyle işçi denilmesi” şeklindedir

Yanıt Açıklaması: 1872-1908 tarihleri arasında saptanabilen 23 greve karşılık, 1908 sonrasında bir grev patlaması yaşanmıştır. Bu grevler, İkinci Meşrutiyet’in ilânını takip ettiği için “İlân-ı Hürriyet” grevleri olarak anılmaktadır. Fabrika-i Hümayûn, Devlet (İmparatorluk) Fabrikası anlamına gelmektedir. İcare-i Adem, köle-efendi ilişkisi mantığında insan kirası anlamındadır. Takrir-i Sükûn, toplam 4 yıl boyunca yürürlükte kalan 4 Mart 1925 tarihli ve 578 sayı ile çıkan kanunun ismidir. Menfaat Grevi ise çalışma ekonomisinde bir terim olup, toplu pazarlık sırasında uyuşmazlık çıkması durumunda başvurulabilen greve karşılık gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun 1932 yılında çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1940 tarihli Milli Korunma Kanunu uyarınca yapılan uygulamalarla, özellikle kadın ve çocuk işgücü üzerindeki sosyal koruma zayıflatıldı ve Ereğli Kömür Havzası’nda bir zorunlu çalıştırma düzeni kuruldu. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yasada, hafta tatili ücretli olarak belirlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sanayinin gelişmemiş olmasından, savaş gibi dış etkenlerden ve çalışanların kısmi zamanlı olarak çalışmasından dolayı işçi kavramının henüz tam olarak bahsedilmediği bir dönemde fermanda ilk kez işçi terimi kullanılarak, işçilerin nizam ve vazifeleri açıklanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye çalışma ilişkileri tarihinin önemli olgularına  1936 tarihli İş Kanunu, 1963 tarihli Sendikalar Kanunu örnek olarak gösterilebilir. Gene, 1952 yılında Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun, 1962 yılında Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun kuruluşu da, Türkiye çalışma ilişkilerinin geçmiş denilen zaman diliminde kalan önemli olguları arasındadır.

Yanıt Açıklaması: 1914 yılı itibariyle, yabancı sermayenin %63.1’i demiryolları, %12.0’si bankacılık alanındaydı. Sanayinin payı %5.3, ticaretin payı ise %5.8’di.

Yanıt Açıklaması: Genel çizgileriyle, iki düzenlemenin temel ruhları arasında bir yakınlık olduğu gözlenmektedir. Temel benzerlikler, daha çok sistemin amacının ulusal düzeyde tanımlanması, çalışma ilişkilerinin taraflarına ulusal amaçları gerçekleştirmenin ve bunu bozacak davranışlardan kaçınmanın bir amaç ve görev olarak verilmiş olması gibi konularda görülmektedir. İş Şartı’nda, Türkiye’de olduğu gibi, işçiyi özellikle bireysel iş ilişkileri alanında koruyucu çeşitli hükümler mevcuttur. İtalyan mevzuatıyla İK arasında farklılıklar da söz konusudur. Ciddi bir farklılık, işçi ve işverenler açısından sendikal örgütlenme itibariyle ortaya çıkmaktadır. İtalya’da, belli sınırlamalar altında, devlet kontrolünde bir sendikal örgütlenme söz konusudur. Türkiye’de sendikal örgütlenmenin sağlanmamış olması, İtalya’dakine benzer korporatif bir yapıdan en önemli farklılık olarak ortaya çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1947