Çalışma İlişkileri Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1963-1970 döneminde grevde geçirilen gün sayısı;  1974-1980 yılları arasında greve katılan işçi sayısının altındadır. Bununla beraber  grevde geçirilen yıllık işgünü de yükselmiştir.

Yanıt Açıklaması: 98 sayılı Teşkilatlanma ve Kollektif Müzakare Hakkı Prensiplerinin Uygulanmasına Mütaallik Sözleşme

Yanıt Açıklaması: Dönemselleştirmeyi yapan farklı yazarlar, dönemlerin sosyoekonomik yapısını temel alarak 1945 sonrası birinci dönemi “Fordist”, 1980 sonrasını ise “post-Fordist” olarak da tanımlarlar.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'de 1950-1960 dönemleri arasında imalat sanayi ile tarım kesimi arasındaki yaklaşık %50 oranındaki ücret farklılığı da, yıldan yıla küçük değişiklikler olmakla birlikte, dönem boyunca varlığını korumaktadır. Burada ücret farklarını açıklayıcı faktör, kuşkusuz sektörler arasındaki verimlilik farklılıklarıdır.

Yanıt Açıklaması: 12 Mart 1971 askeri muhtırası, 1961 Anayasası ile başlayan özgürlükçü yönelimde önemli bir duraksama ve kırılma yaratmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrası dönemde Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ve Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) olmak üzere üç işçi konfederasyonu varlığını sürdürmüştür.

Yanıt Açıklaması: Birinci dönemin ortalarında yer alan 1936 ise dönemin kendi içinde önemli bir dönüm noktası olmakta, Türkiye’de ilk defa, çalışma ilişkilerini bireysel ve toplu boyutlarıyla düzenleyen ve dönemine göre bütüncül olarak nitelendirilebilecek bir yasa çıkarılmaktadır. 1936 tarihli İş Kanunu, daha sonraki dönemlerde Türk çalışma ilişkilerinin çerçevesini çizen temel metin olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası memurlar dâhil bütün çalışanlara sendikalaşma hakkı tanıyan ilk anayasadır.

Yanıt Açıklaması: 1938 tarihli Cemiyetler Kanunu, çıkarıldığı dönemin koşullarına uygun olarak otoriter bir karakter taşımaktaydı. Yasa, cemiyetlerin kuruluşları konusunda bir ön izin sistemi getiriyor, faaliyetleri konusunda idari makamlara geniş yetkiler tanıyor ve belirli tür cemiyetlerin kurulmasını yasaklıyordu. Yasanın “Aile, cemaat, ırk, cins ve sınıf esasına veya adına dayanan” cemiyetler kurulamayacağını öngören hükmü uyarınca da, sınıf esasına dayanan cemiyetler olan sendikaların kurulması olanağı ortadan kaldırılıyordu. Türkiye’nin değişen koşulları, 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde yaşanan iç ve dış gelişmeler ve bu çerçevede çok partili hayata geçiş süreci, bu yasada değişiklikler yapılmasını zorunlu kılıyordu. 1946 yılında Cemiyetler Kanunu’nda değişiklikler yapıldı ve bazı tür cemiyetlerin kurulmasına ilişkin yasaklar kaldırıldı. Bunlar arasında “sınıf esasına veya adına dayanan” cemiyet kurma yasağı da vardı ve bu değişiklikle, sendikaların kurulmasının önündeki yasal engel kaldırılmış oluyordu. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrası, 1960-1980 döneminin aksine çalışma ilişkilerinde esneklik ve kuralsızlaşmanın (deregülasyon) ön plana çıktığı ve sosyal devlet yöneliminin zayıfladığı bir dönemdir. Bu döneme damgasını vuran temel gelişmeler 24 Ocak 1980 kararları ile başlayan yeni iktisat politikaları ve 12 Eylül 1980 askeri darbesi olmuştur. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin toplumsal ve siyasal yaşamın tüm alanlarında yaratmış olduğu baskıcı ve otoriter sonuçlar çalışma ilişkileri alanında da çok ciddi biçiminde hissedilmiştir. 1961 Anayasası’nın sağlamış olduğu özgürlükçü zemin, 12 Eylül darbesi ile ortadan kaldırılmış ve ardından 1982 Anayasası, 2821 ve 2822 sayılı sendikal yasalar ile otoriter bir sendikal rejim inşa edilmiştir. Dönem boyunca bir yandan yeni sendikal yasaların anti-demokratik hükümleri, öte yandan 24 Ocak 1980 sonrası izlenen iktisat politikaları sonucunda sendikal hareketin sayısal gücünde ve toplumsal etkisinde ciddi bir gerileme ortaya çıkmıştır.  Talas, 1980 sonrasını Cumhuriyet tarihinde sosyal politikalara en yabancılaşmış dönem olarak tanımlamaktadır (Talas, 1992).

Yanıt Açıklaması: 1990’lı yıllar Türkiye çalışma ilişkileri tarihinde gerek katılan işçi sayısı ve gerekse grevde geçen işgünü açısından en yoğun grevlerin yaşandığı dönemdir.

Yanıt Açıklaması: 1960-80 döneminde çalışma ilişkilerini etkileyen bir diğer siyasal gelişme 1961 yılında 12 sendikacı tarafından Türkiye İşçi Partisi (TİP) adıyla bir işçi partisinin kurulmasıdır. TİP sendikaların siyasete müdahalesi açısından önemli bir adım olarak ortaya çıkmış ve 1965 seçimlerinde 15 milletvekili ile parlamentoya girmiştir.

Yanıt Açıklaması: Geniş toplum kesimlerini tatmin etmeye ve onların desteğini almaya yönelik iktisadi ve sosyal politikalara popülist politikalar denir.

Yanıt Açıklaması: Kentleşme sosyo-ekonomik gelişmenin bir göstergesi olarak düşünülürse, ifade sosyoekonomik gelişme düzeyi yükseldikçe kadınların işgücüne katılma oranlarının düştüğü biçiminde de alınabilir. Kırsal kesimden kentlere kayma, yani iç göçler, tarım kesiminde özellikle ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların büyük bölümünü kentlerde işgücü dışına itmektedir. Kentsel kesimdeki iktisadi faaliyetlerde çalışmak için gerekli eğitim ve nitelikten yoksun olan kadınlar, yaşamlarını ağırlıklı biçimde ev kadını olarak devam ettirmekte; işgücüne katılımları, kırsal kesime göre gayet düşük düzeylerde kalmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında, Amerikalı mühendis F. W. Taylor tarafından geliştirilen, makine başındaki işçinin davranışlarını, birim zamanda en fazla üretimi gerçekleştirecek biçimde düzenlemeye dayanan sisteme Talorizm denir.

Yanıt Açıklaması: 1963 yılında bir işçi konfederasyonu (Türk-İş) söz konusuyken 1970’li yıllarda dördü etkin (Türk-İş, DİSK, Hak-İş ve MİSK) olmak üzere yedi işçi konfederasyonu faaliyet halindedir. Oysa aynı dönemde tek bir işveren sendikası konfederasyonunun (TİSK) varlığı söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: 1980’li yıllar ile birlikte bir yandan iktisat politikasında köklü bir değişikliğe gidildi (24 Ocak 1980 kararları), öte yandan siyasal ve sosyal haklar alanında baskıcı-otoriter bir rejim değişikliği (12 Eylül 1980 darbesi) gerçekleştirildi. 12 Eylül askeri darbesi ile 1961 Anayasası askıya alındı. 1982 yılında yeni bir anayasa yapıldı ve aralarında sendikal yasaların da olduğu temel yasalar değiştirildi. 12 Eylül 1980 ile Kasım 1983 seçimleri arasındaki dönem, Millî Güvenlik Konseyi (MGK) adı verilen ve 5 darbeci generalden oluşan askeri cuntanın yönetiminde geçti. Yeni bir Anayasa yapmak üzere üyeleri MGK tarafından seçilen bir Danışma Meclisi (DM) oluşturuldu. Ancak MGK bu dönem boyunca son karar verici olarak kaldı. Kasım 1983 seçimleri ile tek başına iktidara gelen Turgut Özal liderliğindeki Anavatan Partisi (ANAP), 24 Ocak kararları ile başlayan liberalizasyon ve ihracata yönelik sanayileşme politikalarını derinleştirdi (Özal, darbe dönemindeki Bülent Ulusu hükümetinde ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcılığı görevinde bulunmuştu). Bu dönemde özelleştirme uygulamaları ile çalışma ilişkilerinde esneklik ve kuralsızlaşmaya dönük girişimler hız kazandı. İktisat politikalarında yaşanan köklü değişiklikle birlikte devletin 1960-80 arasında yürüttüğü sosyal işlevler göz ardı edilmeye başlandı. Özellikle ANAP döneminde, kamu kesimi çalışma ilişkilerinde işveren örgütlerinin ilkeleri egemen olmuştur. 1980 sonrasının ekonomi politikalarında ulusal kalkınmacılık ve devletçilik ya da karma-ekonomi anlayışı, buna bağlı olarak popülist politikalar terk edilmiştir. Bunların yerini üretimden elini çekmiş, piyasayı güçlendirme görevi üstlenmiş ve kamu bütçesini disipline etmek için sosyal politikalardan vazgeçen bir devlet almıştır.

Yanıt Açıklaması: Ulusal gelirdeki artışlar, potansiyel olarak sosyal güvenliğe ayrılabilecek fonların da fazlalaşması anlamına gelmektedir. Sosyal açıdan değerlendirildiğinde, kırdan kente göç ile aile yapısında meydana gelen değişmeler kırsal kesime ve geniş aile tipine bağımlılığı azaltarak, sosyal güvenliğe duyulan gereksinimi artırmıştır.  Türkiye’nin zaman içerisinde dış dünyaya açılması, genel çalışma normları yanında sosyal güvenlik standartlarına yaklaşmayı zorunlu kılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Alman sistemi

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrası dönemde Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ve Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) olmak üzere üç işçi konfederasyonu varlığını sürdürmüştür. 1980 öncesinde kurulan Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu (MİSK) ise etkisizleşmiş ve tasfiye olmuştur.