Çalışma İlişkileri Tarihi

Yanıt Açıklaması: Geniş toplum kesimlerini tatmin etmeye ve onların desteğini almaya yönelik iktisadi ve sosyal politikalar, popülist politikalar adını almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), Türk-İş’ten on yıl sonra 1962 yılında kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Neo/yeni liberalizm piyasanın işleyişine müdahale edilmesine karşı çıkan, çalışma ilişkilerinde esneklik ve kuralsızlığı, ekonomik alanda özelleştirmeleri ve kamunun ekonomiye müdahalesini en aza indirmeyi hedefleyen ve 1980 sonrası yaygınlaşan iktisat politikalarıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrasında kabul edilen iş kolu sendikacılığı ilkesi nedeniyle, dönem boyunca merkezileşme eğiliminin arttığı ve buna bağlı olarak sendika sayısında önemli bir düşüşün yaşandığı görülmektedir. 1980 öncesinde var olan 700-800 sendikaya karşılık, 1980 sonrasında sendika sayısı 100’ün altına düşmüştür. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1945’ten günümüze çalışma ilişkilerinde, 1945-1970’lerin sonunu birinci dönem, 1980 sonrasını ise ikinci dönem olarak ele almak konu üzerinde çalışan sosyal bilimcilerin ortak yaklaşımıdır. Dolayısıyla 1945-1980 arası birinci dönemdir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Küreselleşme sürecinde beş jenerik teknoloji, yeni bir teknoloji sisteminin yaratılmasına yol açmıştır: enformasyon teknolojileri (mikroelektrik, bilgisayar, telekomünikasyon teknolojilerinin bileşimi) ve enformasyon teknolojilerinin bir türevi olarak esnek üretim/esnek otomasyon teknolojileri; bioteknoloji; malzeme teknolojisi; enerji teknolojisi ve uzay teknolojisi. Buna göre doğru Cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Kamu kesiminde memur statüsünde çalışanların sosyal güvenliğine ilişkin olarak ise 1949 yılında kabul edilen ve 1 Ocak 1950’de yürürlüğe giren yasa ile kurulan T.C. Emekli Sandığı ile büyük bir adım atıldı.

Yanıt Açıklaması: Jenerik teknoloji ile kastedilen ekonomik faaliyet alanlarını bütünüyle değişime uğratan, daha önce mevcut olmayan yeni ekonomik faaliyet alanları, sektörler yaratabilen teknolojilerdir. Jenerik teknolojiler kapsayıcıdır, yayılgandır, üretimin yanı sıra tüm toplumsal yaşamı etkileyen güce sahiptirler. Sadece enfermasyon değil, tüm alanlarda jenerik teknolojiler mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: Çalışma Bakanlığı’nın kurulmasına yol açan süreç, batı ülkelerinde gözlenen gelişim çizgisinden çok da farklı değildir. Çalışma Bakanlığı, 7 Haziran 1945’te kuruldu ve Bakan olarak Dr. Sadi Irmak atandı. Bakanlık ilk zamanlarında bina, para, kadro vb. açılardan sıkıntı çekmiş, zaman içerisinde bu eksikliklerini tamamlayarak çalışmalarını sürdürmüştür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Endüstri ilişkileri sınıflaması kapitalizmin çeşitlerini temel alarak yapılan gruplandırmalara dayanır. Albert’in (1991) “Ren modeli” ve “neoAmerikan modeli” olarak yaptığı ikili gruplama; Coates’ın (1998) “müzakereci korporatist nitelikli ülkeler”, “piyasa modeli” ve “kalkınmacı ülkeler” olarak yaptığı üçlü gruplama; Elger ve Edwards’ın (1999) “korporatist rejimler”, “devletçi rejimler” ve “neo-liberal rejimler” olarak yaptığı gruplama; uluslararası işbölümünü temel alarak yapılan “merkez, çevre, yarı çevre ülkeleri” gruplaması, bu gruplamalara örnektir. Crouch (1993) ise endüstri ilişkilerini, taraflar arasındaki ilişkinin zayıf ve çatışmacı olduğu “çatışmacı sistem”, işçi ve işveren temsilcileri arasındaki toplu pazarlıklara dayanan “çoğulcu pazarlık sistemi”, işçi, işveren ve devlet arasındaki pazarlıklarla ulaşılan bir sosyal anlaşmaya dayanan “korporatist model” ve taraflar arasında uzlaşmadan çok hegemonik ilişkilere dayanan “otoriter korporatizm” olarak grupluyor. Üretim ile emeğin ve sermayenin yeniden üretimi arasındaki ilişkileri temel alan Buroway (1985) ise emek süreçlerinin denetimini, “piyasa despotizmi”, “hegomonik rejimler” ve “hegemonik despotizm” olarak sınıflandırmaktadır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti’ne ve bu işlemle otomatik olarakUluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ)’ne de üye olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1949 yılında Demokrat Parti programına giren işçilerle ilgili hak grev hakkıdır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: 1970 yılında kıdem tazminatı tutarı 30 güne çıkartıldı, hak etme koşulu 1 yıla indirildi ve kıdem tazminatına tavan getirilerek asgari ücretin 7.5 katını geçemeyeceği öngörüldü.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasasında toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavt 275 sayılı kanunla düzenlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de istihdamın yapısı 1980 sonrasında ciddi bir dönüşüme uğramıştır. Tarımın istihdam içindeki payının (Batılı sanayileşmiş ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek olmaya devam etmekle birlikte) 30 yıl gibi bir sürede çok hızla gerilediği açıktır. 1980’de tarım dışı istihdam yüzde 47 iken 2010 yılında yüzde 75’e ulaşmıştır. 1960’ta tarım dışı istihdamın payının yüzde 30 civarında olduğu düşünülecek olursa son 50 yıl içinde yaşanan değişimin boyutları daha iyi anlaşılmış olur. Tarımdaki bu hızlı çözülmenin ve kente göçün yeni sosyal sorunlar yarattığı ve çalışma ilişkilerinin önemini artırdığı açıktır.

Yanıt Açıklaması: Madencilik sektörü, son dönem Osmanlı ekonomisinin önemli sektörlerinden birisidir. 1. Dünya Savaşı öncesinde bu sektörde çalışanların sayısı yaklaşık 30.000’dir. Fakat bu kadar yüksek sayılara ulaşan maden işçileri, günümüz anlamında işçi olmaktan oldukça uzaktır. Zira bu madenci kitlesinin yarısı, sadece birkaç ay madenlerde çalışıp sonrasında köyüne dönen ve yerini aynı nitelikteki geçici işçilere bırakan kimselerden oluşmaktadır. Bu nedenle, madenlerde çalışmaları süreklilik göstermeyen ve kısa bir süre madenlerde çalıştıktan sonra tekrar köylerine dönen kimseler için “köylü-işçi” ya da “çiftçi-madenci” gibi terimler kullanılmıştır. Kendi hesabına çalışanlara, bağımsız çalışanlar denilmektedir. Sisteminin tarafları olarak işçi ve işveren örgütleri, rollerini büyük ölçüde “toplu pazarlık” kurumu çerçevesinde oynarlar ve bu platformda, çalışma koşullarını kendi lehlerine belirlemek için çaba gösterirler. Burada çalışma koşulları; ücret, çalışma süreleri, işçi sağlığı ve iş güvenliği vb. öğeleri içermektedir. Taraflar, örgütleri aracılığıyla, toplu pazarlık sürecinde isteklerini karşı tarafa kabul ettirmeye çalışırlar. Eğer iki taraf çalışma koşulları üzerinde uzlaşırlarsa, bunu yazılı bir anlaşmaya dönüştürürler. İşçi Örgütlenmeleri, işçi kesimi açısından örgütlenme hareketinin gerçekleştirilmesidir. Yanında ücret karşılığı işçi çalıştıran kişilere “işveren” denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1960-80 döneminde çalışma ilişkilerini etkileyen bir diğer siyasal gelişme 1961 yılında 12 sendikacı tarafından Türkiye İşçi Partisi (TİP) adıyla bir işçi partisinin kurulmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Fordizm, yalnızca kitlesel üretime değil, ayrıca kitlesel tüketime dayanan bir sistemdir.

Yanıt Açıklaması: Taiichi Ohno (1912-1990) Toyota üretim sisteminin babası olan ünlü Japon iş adamıdır. Buna göre doğru Cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Savaş sonrasındaki bu sosyal uzlaşmanın dayandığı unsurları daha yakından inceleyelim: Birincisi, bu sosyal uzlaşmanın emek tarafında sendikal ve siyasal alanda güçlü ve mücadeleci bir işçi hareketi bulunmaktadır. Güçlü bir işçi hareketinin varlığı sayesindedir ki işverenler sendikaları sosyal taraf olarak tanımışlar ve çalışma koşullarını onlarla müzakereyi kabul etmişlerdir. İkinci unsur, Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa’da kapitalizmle rekabet eden bir sistem olarak sosyalizmin varlığıdır. Sosyalist sistem alternatifinin varlığı işverenlerin, işçi hareketi karşısında daha uzlaşmacı olmasına ve hükûmetlerin devrim tehdidinden kurtulmak için reformcu politikalara ağırlık vermelerine yol açmıştır. Üçüncü olarak, İkinci Dünya Savaşı sonrasında kapitalist dünya yirmi yılı aşkın bir süre istikrarlı ve güçlü bir ekonomik gelişme dönemi yaşamıştır. Güçlü büyüme, işverenlerin ücret ve çalışma koşullarındaki iyileştirmeleri kabul etmelerini kolaylaştırırken, sosyal devlet harcamalarının finansmanını da olanaklı kılmıştır.