Çalışma İlişkileri Tarihi

Yanıt Açıklaması: Dönem içerisindeki kurumsal düzenlemelerin ücretler üzerinde etkisi açısından bakıldığında, sınırlı uygulaması olan asgari ücretlerin etkisizliğine ve genel sözleşme uygulamalarının sınırlılığına karşın, iş ihtilaflarının giderek fazlalaştığı ve ücret artışları üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal bilimciler arasında, bu dönemdeki üretim rejiminin, ulusal pazarlar için kitlesel üretim ve kitlesel tüketime dayanan “Fordizm” olduğu, ekonomik genişlemenin bu Fordist temel üzerinde yükselen Keynesçi politikalar sayesinde hayata geçirildiği görüşü yaygındır. Amerika’da standart olan bu sistem, savaş sonrası Avrupa’da ve çevre ülkelerde yaygınlaşırken Fordizmin farklı biçimlerine de yol açmıştır. Örneğin; İngiltere’de “tıkanmış/ kusurlu Fordizm”, Almanya’da “esnek Fordizm”, Fransa’da “devlet Fordizmi”, İspanya ve İtalya’da “geç Fordizm”den bahsedilmektedir. Fordizmin gelişmekte olan ülkelerdeki biçimine ise “çevre Fordizmi” adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrasının iktisat politikalarının temel hedefi dışa açık/ihracata yönelik sanayileşme, küresel sermaye ile bütünleşme ve liberalleşme olarak tanımlanabilir. Yeni modelin temel özelliğinin, “ücretlerin düşürülmesi yoluyla yurtiçi talebin daraltılarak, yurtdışı pazarlara ihraç edilecek bir artığın yaratılması” olduğu vurgulanmaktadır

Yanıt Açıklaması: 1960 sonrasında işveren örgütlenmesinde de artış ve merkezileşme yaşanmıştır. 15 Ekim 1961 tarihinde aralarında Madeni Eşya Sanayicileri Sendikasının (MESS) da olduğu altı işveren sendikası, İstanbul İşveren Sendikaları Birliği adı altında bir üst kuruluş oluşturdular. İstanbul İşveren Sendikaları Birliğinin adı 1962 yılında Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) olarak değiştirilmiştir. Bu dönemde işveren örgütleri arasında bir işbölümü ortaya çıkmış, ekonomik ve ticari hayat ile ilgili konularla Odalar Birliği, sosyal ve çalışma hayatı ile ilgili konularla ise TİSK ilgilenmeye başlamıştır (Esin, 1974).

Yanıt Açıklaması: İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra başlayan ve 1970’li yılların sonuna kadar olan döneme iktisat yazınında “Kapitalizmin altın çağı” veya “Keynes Çağı” adı verilir. Bunun nedeni, tüm dünyada ama özellikle Batı Avrupa ve Doğu Asya’da ekonomilerin hızla büyümesi, refahın artması ve çoğu ülkede tam istihdam koşullarının yaşanmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Ancak savaş sonrası dönemde Keynesçi politikalar, iki alanda sorunlarla karşılaşmaktaydı. Birinci sorun, üye sayıları hızla yükselen ve işsizliğin son derece az olduğu Altın Çağ’da pazarlık güçleri artan sendikaların aldığı yüksek ücret artışlarının, enflasyonist bir baskı yaratmasıydı. İkinci sorun da ekonomi fazla ısındığı zaman talebin azalmasını sağlamak için kamu harcamalarının kısılması gerekirken, halkın tepkisini düşünen hükûmetlerin bu yola başvurmakta zorlanmasıydı. İster toplu sözleşmelerle sağlanan ücret artışları, isterse yüksek kamu harcamaları nedeniyle olsun, enflasyonist bir ortam doğduğu zaman, ücret artışlarını sınırlayan ve kamu harcamalarını kısan politikalara başvurabilmek, toplumsal bir uzlaşmayı gerektiriyordu. Bunun için de işçi ve işveren örgütlerinin hükûmetlerle ortak hareket etmelerinin sağlanması şarttı. İşverenler açısından ise işsizliğin az olduğu bir ortamda, firmalar arasındaki kıt emeği çekme rekabetinin azaltılması gerekliydi. Aksi takdirde tüm işverenler, hızla artan ve verimlilik artışlarının sınırını zorlayan ücret maliyetleri ile karşı karşıya kalacaklardı.

Yanıt Açıklaması: 1960’ların ikinci yarısından sonra gelişen özel sektör sendikacılığı Türk- İş ve DİSK arasında gerilime neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrası küresel çapta yaşanan ekonomik ve toplumsal dönüşümün tümünü anlatmak için yaygın bir biçimde kullanılan ifade, küreselleşmedir.

Yanıt Açıklaması: 1947 yılında 5018 sayılı Sendikalar Kanunu’nun çıkarılmasıyla, Türkiye’de sendika özgürlüğü rejiminden sendika hakkı rejimine geçilmiş oldu.

Yanıt Açıklaması: 275 sayılı Yasa belli hâllerde -mevzuat veya toplu iş sözleşmedeki haklara uyulmaması hâlinde- hak grevine de olanak vermekteydi. 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu’na göre ise hak grevi siyasi amaçlı grev, genel grev ve dayanışma grevi kanun dışı grevdir.

Yanıt Açıklaması: 4688 sayılı Kanun’da, 4 Nisan 2012 tarihli ve 6289 sayılı Kanun’la bazı önemli değişiklikler yapılmıştır. Kanunun adı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununu iken Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu şeklinde değiştirilmiş ve kamu görevlilerine sınırlı bir toplu sözleşme olanağı tanınmıştır. Ancak kanunda yapılan yeni düzenlemelerle zorunlu tahkim sistemi getirilmiş olup memurlara grev hakkı tanınmamıştır. Kamu görevlileri toplu sözleşme görüşmelerinde anlaşma sağlanamaması durumunda devreye bir zorunlu tahkim kurumu olan Kamu Görevlileri Hakem Kurulu girmektedir.

Yanıt Açıklaması: DP’nin çalışma yaşamına ve onun bir parçası olarak işçi sınıfına verdiği yere bakıldığında, bütün içerisinde işçi-işveren ilişkileri ve işçilerin çok önemli bir yer tutmadığı, görülür. Sadece toplu iş ilişkileri alanındaki uygulamalar değerlendirildiğinde Parti’nin otoriter yüzü ön plana çıkmaktadır. Toplu iş ilişkileri açısından bakıldığında partinin uygulamalarının toplu ilişkilerin düzenlenmesinde ve iş uyuşmazlıklarının çözümünde ağırlığı devlete veren ve sınıf mücadelelerini reddeden bir yaklaşım üzerine inşa edildiği görülmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 1970 yılında AP Hükümeti döneminde kabul edilen 1317 sayılı Kanun ile 274 sayılı Sendikalar Kanunu’nda çok sayıda değişiklik yapıldı. Bu değişikliklerin en önemlisi sendika, federasyon ve konfederasyon kuruluşuna ilişkin baraj koşuluydu. Yasaya göre, bir işçi sendikasının Türkiye çapında faaliyet gösterebilmesi için kurulu bulunduğu işkolunda çalışan sigortalı işçilerin en az üçte birini, işçi federasyonlarının aynı işkolunda mevcut sendikalardan en az ikisini bir araya getirmeleri ve o işkolunda çalışan sigortalı işçilerin en az üçte birini temsil etmeleri gerekiyordu.

Yanıt Açıklaması: İlk dört seçenekteki örgütlenmeler işveren örgütleriyken, TÜRK-İŞ işçilerin haklarının savunulması amacıyla kurulan bir örgütlenmedir.

Yanıt Açıklaması: 1938 tarihli Cemiyetler Kanununda yer alan “sınıf esasına veya adına dayanan” cemiyet kurma yasağının 1946’da kaldırılmasıyla, Türkiye’de sendika yasağı rejiminden sendika özgürlüğü rejimine geçilmiş oldu. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kamu kesimi toplu iş sözleşmelerinin ortaklaşa yürütülmesi ve bunun düzenli bir yapıya kavuşturulması 1989 Bahar Eylemleri (Çelik, 1996) olarak adlandırılan yoğun işçi eylemleri öncesinde gerçekleştirildi. Kamu sözleşmelerinin merkezî koordinasyonla yürütülmesi hem toplu eylemlerin örgütlenmesi hem de toplu iş sözleşmelerinde alınan yüksek oranlı zamlar açısından son derece etkili olmuştur. Kamu toplu iş sözleşmeleri koordinasyon süreci, kamuda işyeri ve işletme ölçekli toplu pazarlığın yerine bir tür ulusal ölçekli toplu pazarlığın geçmesine yol açmış ve toplu pazarlığı merkezileştirici bir rol oynamıştır. Kamu sözleşmeleri, özel sektörde büyük ölçekli grup toplu pazarlıkları (metal, tekstil, çimento, cam, kimya) ile birlikte ele alındığında toplu iş sözleşmelerinde önemli bir merkezîleşme eğilimi göze çarpmaktadır. Kamudaki merkezileşme eğilimi doğrudan yeni-liberal iktisat politikalarının gelir kısıcı özelliklerine ve “mali disiplin” hedefine uygundur. Çünkü “mali disiplin” aynı zamanda ücretler üzerinde önemli bir basınç anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: 2821 sayılı Yasa ile din ibadet işlerinde çalışanlara, öğrencilere, özel öğretim kurumlarında öğretmenlik yapanlara ve özel güvenlik görevlilerine sendika üyeliği yasaklanmıştır. Ancak zaman içinde yapılan değişikliklerle, Sendikalar Kanunu’na göre işçi olan herkesin sendika üyesi olmasına olanak tanınmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1970’li yıllarda faaliyet gösteren tek işveren sendikası konfederasyonu TİSK’dir.

Yanıt Açıklaması: Aidatın kaynaktan kesilmesi yöntemi (check off) sendikaların mali olarak güçlenmesine yol açmıştır.

Yanıt Açıklaması: 275 sayılı Yasa toplu iş sözleşmesi ile grev ve lokavtı birlikte ve eşit haklar olarak ele almaktadır. Oysa Anayasa’da grev bir hak olarak tanınırken lokavta yer verilmeyip sadece “işverenlerin hakları” ifadesi ile yetinilmişti. Anayasa grev ve lokavtı eş değer tutmamış ve önemli bir hukuksal fark yaratmıştır. Ancak yasa ile bu fark ortadan kaldırılmış ve grev ile lokavt eşitlenmiştir.