Adalet Meslek Etiği

Yanıt Açıklaması: Bağımsız olmak demek yargı sürecinde hakim ve savcıların herhangi bir iç , dış , bireysel ya da toplumsal etki altında kalmaması demektir. Bu bağlamda bağımsızdırlar ancak bağımsızlık hiç bir sorumluluğun olmaması anlamına gelmez .

Yanıt Açıklaması: Kanunun 2. maddesine göre, Kurul, Cumhurbaşkanı tarafından atanan on bir üyeden oluşur. Kurula üye sıfatıyla, kimlerin atanabileceğine ilişkin ölçütler ve sayılar, Kanunun 2. maddesinde şu şekilde belirtilmiştir: • Bakanlık görevi yapmış olanlar arasından, bir üye, • İl belediye başkanlığı yapmış olanlar arasından, bir üye, • Yargıtay, Danıştay, Sayıştay üyeliği görevlerinden emekliye ayrılanlar arasından, üç üye, • Müsteşarlık, büyükelçilik, valilik, bağımsız ve düzenleyici kurul başkanlığı görevlerinde bulunmuş veya bu görevlerden emekliye ayrılanlar arasından, üç üye, • Üniversitelerde rektörlük veya dekanlık görevlerinde bulunmuş öğretim üyeleri veya bunların emeklileri arasından, iki üye, • Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında en üst kademe yöneticiliği yapmış olanlar arasından ise bir üye. Cumhurbaşkanı, yine bu üyeler arasından birini Kurul Başkanı olarak seçer.

Yanıt Açıklaması: Nozick, sınırlı bir devlet düşüncesinden yanadır. Böyle bir devletin işlevi, bireyin temel haklarını korumakla sınırlıdır. Dolayısıyla gelir ve zenginliğin yeniden dağıtımını da üstlenmiş her türlü refah devleti düşüncesine karşıdır. Bu sebeple eserinin büyük bir kısmını, refah devletinin meşruiyet temeli olduğu düşünülen dağıtıcı adalet kavramını incelemeye ayırmıştır. Bu doğrultuda doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yazı işleri müdürü veya icra memuru, zabıt kâtibi yahut mübaşir, bu saydıklarımızın her biri, öte yandan üst derece mahkemelerinde görev yapan tüm yardımcı adliye personeli (her çeşit uzman), görevini yerine getirirken tarafsız olmak zorundadır. Ancak tarafsızlık ilkesi, ne Yargıtay Personeli Etik Davranış İlkelerinde ne de Judicial Integrity Group tarafından hazırlanan Mahkeme Personeli Davranış İlkelerinde doğrudan düzenlenmiştir. Bununla birlikte her iki metnin başlangıç kısımlarında, tarafsız davranmanın adil yargılanma için vazgeçilmez bir unsur olduğu vurgulanmaktadır. Son kertede, yardımcı adliye personeli veya icra-iflâs memuru, görevini yerine getirirken herhangi bir sebeple ayırmadan veya kayırmadan hareket etmelidir. Öte yandan, bazı Kanun hükümlerimizin, en azından zabıt kâtipleri ile icra ve iflâs memurlarının tarafsızlığına ilişkin hususları doğrudan doğruya ele aldığını görürüz. Bunun sebebi ise şudur : Zabıt kâtibi, diğer yazı işleri hizmeti görevlilerinden farklı olarak yargılamanın resmî tanığıdır. Hâkim (veya Cumhuriyet savcısı) bir işlemi ister adliyede ister adliye dışında gerçekleştirsin, yanında bir zabıt kâtibi bulunması ve bu kâtibin yapılan işlemleri tutanak altına alması gerekir. Üstelik yargılama sırasında yapılan işlemler, ancak tutanakla ispat olunabilir.

Yanıt Açıklaması: Mesleğe yaraşır olmanın gerektirdiği etik ilkeleri, Yargıtay Personel Davranış İlkelerini esas alarak somutlaştıralım. Buna göre yazı işleri hizmetinde icra ve iflâs dairesinde görev yapan kamu görevlisi görevini yerine getirirken: Kendi kadrosuna ilişkin istihdam sözleşmesi dışında, yargı kurumu ile hizmet, malzeme ve donanım tedariki, kira veya mal satış sözleşmesi yapmaz.

Yanıt Açıklaması: Bangalor Yargısal Davranış İlkeleri, Birleşmiş Milletler bünyesinde oluşturulan bir grup tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda 2001 yılında Hindistan’ın Bangalor kentinde kabul edilmiş, bunu takiben 2002 yılında, çeşitli ülkeleri temsil eden hâkimlerin katıldığı ve Lahey’de düzenlenen toplantıda yapılan değişikliklerle son halini almıştır. Bu metin, pek çok ülkede yargısal etiğe ilişkin olarak yapılan düzenlemelere veya tavsiyelere temel teşkil etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bir eylemin ahlâk açısından iyi olmasını, iradenin doğrudan doğruya ahlâk yasası tarafından belirlenmesine bağlayan Kant, iradeyi belirlemesi gereken bu yasanın nasıl olması gerektiğini bulmaya çalışır. İnsanın varlık yapısı, duyulur doğa tarafından da belirlendiği için, ahlâk yasası insan için bir buyruk (imperatif) şeklinde kendini gösterir. Doğa yasaları buyruk olamazken, pratik yasalar daima buyruk şeklindedir. Her buyurulan eylem, ya ulaşılması istenen bir amaç bakımından ‘iyi’dir ya da ‘kendi başına iyi’dir. İlk durumda eylem, söz konusu amaç için bir araçtır ve bu niteliğiyle sadece yararlıdır. Diğer durumda ise bir araç değil, kendisi bir amaçtır ve bu niteliğiyle gerçek anlamda iyidir. Demek ki pratik yasaların konusu ya yararlı eylemler ya da iyi eylemlerdir. Buna bağlı olarak buyruklar da iki türlüdür. Bunlardan ilki yararlı eylemi isteyen buyruklar, yani koşullu (hipotetik) buyruklardır. Zira bunlar bir amaç tarafından belirlenmiştir. Diğeri ise iyi eylemi isteyen buyruklar, yani koşulsuz (kategorik) buyruklardır. Zira bunlar herhangi bir amaçtan bağımsız, hangi durumda olursa olsun geçerli olan buyruklardır.

Yanıt Açıklaması: Esasen adalet meslek (veya hukuk) etiğinin genel ilkeleri birdir. Bunlar, bağımsızlık, tarafsızlık, dürüstlük, mesleğe yaraşırlık, eşitlik, ehliyet ve özenle hareket etmektir. Kanımızca etik davranmak bakımından bu ilkeler bir arada (kümülatif) anlam taşır; pek çok durumda birbirini tamamlar. Bu bakımdan etik ilkeler arasında kural olarak bir hiyerarşi bulunduğunu ifade etmek çok doğru olmaz.

Yanıt Açıklaması: Bilim etikçileri, bilim insanının iki tür sorumluluğu olduğunu kabul eder: iç sorumluluk ve dış sorumluluk. İç sorumluluk, bilimle uğraşan kişinin, uğraş alanının konusunu oluşturan araştırma ve çalışmalarda elde edilen bulguların gerçeği yansıtmasını sağlaması, o alana yönelik evrensel kabul görmüş uluslararası standartlara uygun yol ve yöntemler kullanması gerektiği anlamına gelir.Bilim insanının iç sorumluluğunun kapsamına, üzerinde çalışılan verilerin maniple edilmemesi, bulguların herkes tarafından sınanabilir nitelikte olması, başta ortaya konan varsayımların sürekli deney ve gözleme tabi tutularak doğrulanması veya yanlışlanması girer. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bugün genellikle kabul edildiği üzere tıp etiğinin belli başlı sorunları arasında şu başlıklar yer alır: • kürtaj • ötanazi • bitkisel yaşam • genetik müdahale • insan üzerinde deney • insan klonlama • dürtülerin kontrol edilmesi amacıyla beyin operasyonları gerçekleştirme • organ nakli • bilgilendirme yükümlülüğü • hastanın özgür iradesini kısıtlama

Yanıt Açıklaması: Hâkimlerin bütün özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre Kanunla düzenlenir (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 140/III, HSK m. 1).Hâkimler ve savcılar azlolunamazlar. Hâkimler, Anayasa’da belirtilen dışında genel ve özel hiçbir görev alamazlar. Örneğin siyasi partiye üye olamazlar; iflâs idare memuru veya hakem olarak görev alamazlar; ancak resmî bir öğretim kurumunda (üniversitede) ders verebilirler. (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 140, f. 5, HSK m. 48, f. 3).

Yanıt Açıklaması: Denkleştirici adalet daha çok kişiler arasındaki ilişkilerde geçerlidir ve insanları hiçbir ayrım gözetmeden eşit kabul etme düşüncesine dayanır. Buna karşılık dağıtıcı adalet, kişiler ile kurumlar veya toplum arasında uygulanır; belirli bir toplumda nimet ve külfetlerin nasıl dağıtılacağını belirler. Bu yönüyle dağıtıcı adaletin, kişileri eşit değil de kendine özelliklere sahip varlıklar kabul ettiği söylenebilir. Denkleştirici adalet benzerlikten, daha doğrusu aynılıktan, dağıtıcı adalet ise farklılıktan hareket eder.

Yanıt Açıklaması: Yazı işleri hizmetinde veya icra ve iflâs dairesinde görev yapan kamu görevlisinin, görevlini ifa ederken kendisini çalışma saatleri esnasında münhasıran çalıştığı kurumun işine ve sorumluluklarına adaması; menfaat temini olması bile adliyeye gelenlere aracılık, görevini aşan şekilde rehberlik, iş takibi gibi eylemlerde bulunmaması; ehliyet ve özen ile ilgili etik davranışlardır.

Yanıt Açıklaması: 17. ve 18. yüzyıl düşünürlerince dile getirilen ve klasik haklar olarak da adlandırılan birinci kuşak haklar, Amerikan ve Fransız Devrimleriyle uygulamaya geçirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, kişisel ve siyasal hakları kapsamaktadır. Zamanla çıkarılan protokollerle sözleşmenin koruma alanı genişletilmişse de tüm hak ve özgürlükleri kapsamamakta ve korumamaktadır. Örneğin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi “çevre hakkına” yer vermemektedir. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Meslek ahlakı, yer ve zamana göreli, belirli bir meslekle sınırlı birtakım ahlâki davranış standartlarını ifade ederken; meslek etiği, her toplumda ve hemen hemen bütün meslekler için geçerli evrensel ahlâki normlara işaret eder. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk devletinin maddi unsuru, özgürlük ve insan onuru yani insan hak ve özgürlükleridir. Diğer seçeneklerde hukuk devletinin biçimsel unsurlarına yer verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bugün etiğin ontolojik ve epistemolojik sorunlarıyla uğraşan kısmına felsefi etik ismi verilmekte, gündelik yaşamda karşılaştığımız ve tercihlerimizin, eylemlerimizin nasıl olacağını doğrudan etkileyen pratik sorunlardan oluşan kısmı ise pratik etik terimiyle karşılanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Birinci kuşak haklar;Yaşam hakkı ve kişi dokunulmazlığı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, düşünce ve düşünceyi açıklama özgürlüğü, inanç ve ibadet özgürlüğü Konut dokunulmazlığı, mülkiyet hakkı, eşitlik hakkı, seçme ve seçilme hakkı, kamu hizmetlerine girme hakkı,tarafsız bir yargıç önünde yargılanma hakkı, başka bir deyimle adil yargılanma hakkı…… olarak sıralanabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Günümüzün en önemli siyaset felsefecilerinden Amerikalı düşünür Michael Sandel, 2009 tarihli Justice:What’s the Right Thing to Do? isimli dünya çapında popüler kitabında gündelik yaşamda karşılaştığımız sorunları, çağdaş adalet teorilerinin temel görüşleri etrafında tartışır.