Özel Gereksinimli Bireyler İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi

Yanıt Açıklaması: Çoklu yetersizlik farklı yetersizliklerin bir arada bulunması ve bunun, yalnızca yetersizliklerden birine yönelik hazırlanmış uygulamalarla yönetilemeyecek ağır sorunları oluşturması olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda, zihinsel yetersizlik ve görme yetersizliği ya da zihinsel yetersizlik ve fiziksel yetersizlik çoklu yetersizliklere örnek olarak verilmektedir. Yanıt A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Zihinsel yetersizliği olan bireylerde görülen bazı özellikler, sonradan ortaya çıkan farklı yetersizlik durumlarından kaynaklanabilmektedir. Dolayısıyla zihinsel yetersizliğin diğer sorunlarla karıştırılmaması açısından söz konusu sınırlılıkların 18 yaşından önce görülmesi gerekmektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: İlaç kutuları: Bu tip ilaç yönetim cihazlarının asıl amacı, farklı amaçlar için kullanılan ilaçların bir arada bulundurulması ve kullanıcı tarafından kolaylıkla kullanılmasını sağlamaktır. Bu cihazlar tipik olarak, belirli bir dozaj aralığını temsil eden değişen sayıda bölme içeren ve sıklıkla üzerinde haftanın günleri yazılı olan kutu şeklinde cihazlardır. Bu cihazların boyut ve şekilleri, farklı dozaj aralıklarını ve değişen ilaç düzeylerini karşılamak amacıyla değişkenlik gösterebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 5378 Sayılı Engelliler Kanunu bugüne kadar engelli bireylere yönelik ülkemizde yapılmış en geniş kapsamlı kanunudur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Otizm spektrum bozukluğu olan bir bireyin asıl problemi hafıza ile ilgili değildir.

Yanıt Açıklaması: Otizmli bireylerde kullanılan düşük düzeyde teknolojik cihazlar arasında en sık karşılaşılanı, Resim değiş tokuşuna dayalı iletişim sistemi yani PECS (Picture Exchange Communication System) dir. Çoğunlukla üzerinde resimler olan kartlardan oluşan PECS sistemi; bireyin istek, duygu ya da bir konuya ilişkin yorumlarını kartlarla ifade edebilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yardımcı teknoloji cihazları işlevlerine göre pozisyonlama, yer değiştirme, alternatif ve destekleyici iletişim, bilgisayar erişimi, uyarlanmış oyun ve oyuncaklar, günlük yaşam yardımcıları ve öğretimsel destekler olmak üzere yedi grupta sınıflandırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Özel gereksinimli bireyler için erişilebilir ulaştırma hizmetlerinin temel noktası, ulaştırma sürecine engel olan sorunların ortadan kaldırılmasıdır. Afet ve acil durum anlarında ulaştırma hizmetleri sıklıkla toplu taşım araçlarıyla sürdürülmektedir. Bu nedenle farklı türden yetersizliği olan bireyler için toplu taşım araçlarının tekerlekli sandalye rampası, çarpışma korumalı koltuklar, korumalı kompartıman sistemleri gibi yardımcı teknoloji cihazlarını içerecek şekilde hazırlanması gerekmektedir. Doğru cevap C‘dir.

Yanıt Açıklaması: Görme yetersizliği olan bireylerde kullanılan düşük teknolojili cihazlar, optik ve optik olmayan cihazlar olarak iki grupta yer almaktadır. Optik olmayan cihazlar arasında en bilineni beyaz bas- tondur. Beyaz baston bireylerin bağımsız hareket etmelerini kolaylaştırması ve herhangi bir karmaşık sistem içermemesi nedeniyle süreğen şekilde kullanılabilen ve nispeten ucuz bir cihazdır. Braille kabartma sistemleri görme yetersizliği olan bireylere özellikle akademik becerilerde ve günlük yaşam becerilerinde yardımcı olan ve optik olmayan cihazlardan bir diğeridir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Görme keskinliği 20/70- 20/200 arasında olan bireylere az gören denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Düzey 3 ağır düzey destek gereksinimine karşılık gelmektedir. Bu düzeyde, bireyler çevreleriyle sözel ve sözel olmayan iletişimde ağır yetersizlikler sergileyebilir, alışık oldukları düzenin değişmesine uyum sağlayamayabilir ve bu düzeni katı biçimde sürdürmek isteyebilirler.

Yanıt Açıklaması: 5378 Sayılı Engelliler Kanunu bugüne kadar engelli bireylere yönelik ülkemizde yapılmış en geniş kapsamlı kanunudur.

Yanıt Açıklaması: Zihinsel yetersizliği olan bireylerde uyumsal beceriler; özbakım, güvenlik, iş ve meslek beceriler, serbest zaman becerileri, güvenlik ve kendini yönetme olarak sıralanabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Zihinsel yetersizliğin doğum öncesi nedenleri arasında, kromozomal bozukluklar (Down sendromu, frajil x, William sendromu, Prader-Willi sendromu), annenin geçirmiş olduğu hastalıklar (kızamıkçık, toksoplazma vb.), annenin alkol, madde ya da sigara kullanımı, annenin maruz kaldığı zehirlenmeler, annenin ve babanın fenilketonüri için taşıyıcı olması gibi etkenler sayılabilir. Zihinsel yetersizliğin oluşmasına neden olan doğum sırası etkenlerden en önemlisi bebeğin oksijensiz kalmasıdır. Bununla birlikte, travmadan kaynaklı beyin zedelenmesi de doğum sırası etkenlerden biridir.

Yanıt Açıklaması: Dil bozuklukları dilin yapısında (fonoloji, morfoloji, sentaks), dilin içeriğinde (anlam) ve dilin işlevindeki sorunları içermektedir. Fonolojik sorunlar seslerin yer değiştirmesi, düşürülmesi, söz öbeklerinin karıştırılması gibi sorunları içerir (Örn; “kitap” yerine “kipat” demek gibi). Morfolojik sorunlar çoğul sözcüklerin, zamanların, bağlaçlar gibi dil unsurlarının doğru kullanılmamasını ifade eder (Örneğin; “gittim” yerine “gidiyorum” demek gibi). Sentaks güçlükleri ise sözcükleri dilin kurallarına uygun biçimde dizip konuşmada yaşanan güçlükleri ifade eder. Bu konuda güçlük yaşayan bireyler basit cümleler kurarak edat, yardımcı fiil ya da bağlaç gibi unsurları daha az kullanırlar. Konuşma bozukluğu içinde değerlendirilen sesletim (artikülasyon) bozuklukları konuşma seslerinin çıkarılmasındaki hataları (Örn; “r” yerine “y” demek), akıcılık bozuklukları konuşmanın akışındaki bozulmaları (Örn.; kekemelik, hızlı konuşma vb.) ve ses bozuklukları ise ses niteliği, tonu, süresi gibi özelliklerin yaş ve/veya cinsiyete uygun olmamasını içermektedir (Örn.; bağırarak konuşma, çok ince bir ses tonuyla konuşma vb.) (ASHA, 1993). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde ise dil ve konuşma güçlüğü olan birey “dili kullanma, konuşmayı edinme ve iletişimdeki güçlük nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey” olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çoklu yetersizlik, iki ya da daha fazla yetersizliğin bireyi neredeyse eşit oranda etkilemesi durumu olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yapısal ve genetik bozukluklar, annenin maruz kaldığı ilaçlar ve kimyasallar, vitamin eksikliği, annenin şeker ya da epilepsi gibi kronik hastalıkları, doğum kanalının yapısal bozuklukları ve anne ile baba arasındaki kan uyuşmazlığı bireyin yetersizliğe sahip olmasında etkili olabilen doğum öncesi etkenler arasında sayılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yetersizlik, içinde bulunulan koşullara bağlı olarak engelliliğe neden olabilir. Engel, herhangi bir yetersizlik yaşayan bireyin çevre ile etkileşimi ve toplum içinde rollerini yerine getirme sırasında karşılaştığı sorun ya da zorluk olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Zihinsel yetersizlik zeka testleri ile iletişim, etkileşim ve günlük yaşam becerilerinin değerlendirildiği araçlar yardımıyla belirlenmektedir. Zeka testleri sonucunda belirlenen zeka bölümü puanına göre zihinsel yetersizlik hafif, orta, ağır ve çok ağır zihinsel yetersizlik olarak sınıflandırılmaktadır. 50/55-70 hafif, 35/50-55 orta, 25/35-40 ağır, 20 ve altı zeka bölümü puanı ise çok ağır zihinsel yetersizliği ifade etmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: EHİS’te Sosyal Model yaklaşımı kabul edilmektedir. Sosyal model engelliliği bireyler arasındaki fiziksel, zihinsel vb. farklılıkların bir yansıması olmaktan çok toplumdaki ayrımcılığın ve önyargının bir sonucu olarak görmektedir. EHİS, Sosyal Model yaklaşımıyla engelli bireylerin haklarının korunması ve geliştirilmesine yol açmak amacıyla devletlerin bu konudaki sorumluluklarını ortaya koymaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.