Özel Gereksinimli Bireyler İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi

Yanıt Açıklaması: Zihinsel yetersizlik, zihinsel işlevde bulunma ve uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar ile kendini gösteren bir yetersizliktir (AAIDD-Amerikan Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği, 2002). Öğrenme, problem çözme, muhakeme ve karar verme gibi davranışlar, iletişim ve etkileşim kurma ve günlük işlerini bağımsız sürdürebilme gibi alanlarda yaşanan güçlükler bu sınırlılıklar arasında sayılmaktadır. Zihinsel yetersizliği olan bireylerde görülen bazı özellikler, sonradan ortaya çıkan farklı yetersizlik durumlarından kaynaklanabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de ulaşılabilir açık alanlara ilişkin kurallar ve standardlar temel olarak TS 12576 ile belirlenmiştir. Kaldırım standartları olarak yaya kaldırım genişliği (min. 1,5 metre), eğim (maks.%2), Rampa standartları ise genişlik (180 cm), eğim (maks. %8), yüzey (görme yetersizliği olan bireyler için rampaların başında ve sonunda 150 cm uzunluğunda düz ve değişik dokuda bir alan, sert, stabil, kaymaz ve çok az pürüzlü malzeme) ile dinlenme alanları ve oturma bankları, rampa başlangıç ve bitiminde 45 cm daha devam eden küpeşteler ve dış mekanlardaki merdivenlere ilişkin standartlar, boyut (maksimum bir rıht yüksekliği 15 cm, 2 x rıht yüksekliği + 1 x Basamak genişliği = 63 cm formülü) olarak belirlenmiştir. Tüm maddeler doğru olduğu için Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Görme yetersizliği olan bireyler; görme duyusunun kullanımındaki sınırlılıklar nedeniyle bağımsız yönelim becerileri (bir yerden başka bir yere yardımsız ve kaybolmadan ulaşabilme), akademik beceriler (okuma-yazma, matematik), günlük yaşam becerileri (kişisel bakım, temizlik), psikomotor beceriler ve dil konuşma becerileri alanlarda desteklere gereksinim duyabilmektedirler. Zihin yetersizliği olan bireyler için kullanılacak yardımcı teknoloji cihazların değerlendirilmesinde, bireyin zihinsel düzeyi ve uyumsal becerilerde yaşadığı sınırlılıklar öne çıkmaktadır. Uyumsal beceriler; özbakım, güvenlik, iş ve meslek beceriler, serbest zaman becerileri, güvenlik ve kendini yönetme olarak sıralanabilmektedir. Zihin yetersizliği olan bireylerde yardımcı teknolojiler sıklıkla öğrenme öğretme süreçlerinde, günlük yaşam etkinliklerinde, iletişim, çevresel kontrol ve boş zamanlarını değerlendirme amacıyla kullanılmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Dil bozuklukları dilin yapısında (fonoloji, morfoloji,sentaks), dilin içeriğinde (anlam) ve dilin işlevindeki sorunları içermektedir. Fonolojik sorunlar seslerin yer değiştirmesi, düşürülmesi, söz öbeklerinin karıştırılması gibi sorunları içerir (Örn; “kitap” yerine “kipat” demek gibi). Morfolojik sorunlar çoğul sözcüklerin, zamanların, bağlaçlar gibi dil unsurlarının doğru kullanılmamasını ifade eder (Örneğin; “gittim” yerine “gidiyorum” demek gibi). Sentaks güçlükleri ise sözcükleri dilin kurallarına uygun biçimde dizip konuşmada yaşanan güçlükleri ifade eder. Bu konuda güçlük yaşayan bireyler basit cümleler kurarak edat, yardımcı fiil ya da bağlaç gibi unsurları daha az kullanırlar. Konuşma bozukluğu içinde değerlendirilen sesletim (artikülasyon) bozuklukları konuşma seslerinin çıkarılmasındaki hataları (Örn; “r” yerine “y” demek), akıcılık bozuklukları konuşmanın akışındaki bozulmaları (Örn.; kekemelik, hızlı konuşma vb.). - Bireyin “Geldim ” yerine “geliyorum “ifadesi kullanması morfolojik sorunları içermektedir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Elektronik okuma kalemi ve elektronik beyaz baston yüksek teknolojili cihazlara örnektir. Yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Orta Düzey Teknolojili Cihazlar Düşük teknolojili ve yüksek teknolojili cihazlar arasında olan ve kullanımları günden güne azalmaya başlayan orta düzey teknolojili cihazlardır. Orta düzey teknolojili cihazlar kaset çalarlar, cd çalarlar, ses kayıt cihazları, elektronik sözlükler ve hesap makinaları örnek olarak gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: Amerikan Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği (AAIDD) zihinsel yetersizliği, zihinsel işlevlerde ve çoğu günlük sosyal ve pratik becerileri kapsayan uyumsal davranışlarda önemli sınırlılıklarla karakterize bir bozukluk olarak tanımlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Süreğen hastalıklar bireyin yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle günlük yaşamda güçlüklerle karşılaşması ve sürekli olarak bazı bakım ve tedavi hizmetlerine gereksinim duyma durumunu oluşturmaktadır. Süreğen hastalıklar genellikle devamlı ve kalıcı olmakla birlikte sağlığı ve bağımsız hareket etmeyi zaman içinde zayıflatan durumlardır. Bu durumlara örnek olarak diyabet, süreğen kas iskelet sistemi hastalıkları, epilepsi, süreğen kalp hastalıkları, hipertansiyon, süreğen onkolojik hastalıklar (kanserler), astım, sarılık ve AIDS verilebilirolarak diyabet, süreğen kas iskelet sistemi hastalıkları, epilepsi, süreğen kalp hastalıkları, hipertansiyon, süreğen onkolojik hastalıklar (kanserler), astım, sarılık ve AIDS verilebilir. Multiple sklerozis (MS) ise merkezî sinir sisteminin çeşitli nedenlerle hasar görmesi sonucunda ortaya çıkan bir fiziksel yetersizliktir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Siyasi bakış açısına sahip olmak, STK mantığına ters bir tutumdur. Buna rağmen siyasi felsefeye sahip STK'lar bulunsa bile, bu durum STK'ların ortak özelliği değildir.

Yanıt Açıklaması: İzleme cihazları: İzleme cihazlarının temel amacı, ilaç yönetimiyle ilgili olarak ev ortamının dışında ilaçların yönetim rejimi ile ilgili hastaların aktivitelerini incelemektir. Bu cihazlar genellikle, hastaların ilaca ilişkin tüm faaliyetlerinin kayıt altına alınması ve birebir/uzaktan denetim yoluyla hastanın izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Cihazlarda toplanan veriler, hastanın sağlık danışmanı veya diğer ilgili kişilere uyarıların iletilebileceği merkezi bir depoya gönderilir. Hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak, bu tür cihazlar gerçek zamanlı olarak izlenebilmekte ve acil durum uyarı sinyali gönderebilmektedir. Doğru cevap B‘dir.

Yanıt Açıklaması: Özel gereksinimli bireylere sunulan hizmetlerin temel amacı, bireye gereken destekleri sunarak içinde bulunduğu toplum içerisinde ve toplumla bütünleşmiş olarak mümkün olan en yüksek düzeyde bağımsız yaşamasını sağlamaktır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Bozukluk ve zedelenme terimleri birbiri yerine kullanılmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Sesli kitaplar görme yetersizliği olan bireyler tarafından kullanılan yardımcı teknoloji araçlarıdır. Yanıt B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Özel gereksinimli bireylerin uygun ilaç kullanımına engel olan faktörler şöyle sıralanabilmektedir; Unutma İlaç kullanımının yönetimindeki fiziksel zorluklar (örneğin ağır derecede fiziksel yetersizlik gösterme nedeniyle ilaçlara ulaşamama) Yan etkilerin doğru değerlendirilmesindeki sorunlar Uzun süreyle çok sayıda ve çeşitte ilaç kullanma İlaçların kullanma yönergelerini anlamaya ilişkin zorluklar Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile engelliler de dahil tüm insanlığın haklarının korunmasının güvence altına alındığı düşünülse de bunun uygulamada çok fazla yerinin olmadığı görülmüştür. Bu gerekçelerle engellilerin insan hak ve temel özgürlüklerinden bütünüyle yararlanabilmesi amacıyla Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) 13 Aralık 2006 yılında BM Genel Kurulu’nda oylama yapılmadan kabul edilmiş ve 3 Mayıs 2008’de yürürlüğe girmiştir. 159 ülke tarafından imzalanan bu sözleşmeye ülkemizde 30 Mart 2007 tarihinde taraf olmuş, sözleşme 25 Mayıs 2009 tarihinde bakanlar kurulu tarafından kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Zihinsel yetersizlikleri olan bireylerde kullanılan yüksek teknolojili cihazlar: Akıllı tahta ve tablet bilgisayarlar, zihinsel yetersizliği olan bireylerde son yıllarda oldukça popüler olan yüksek teknolojili cihazlar arasında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bireyin bozukluk/zedelenme sonucunda yapması gereken bir etkinliği yerine getirmede yeterli olmaması, kapasitenin sınırlanması ya da bir organın işlevini yitirmesi olarak tanımlanabilir. Örneğin; göz sinirlerinde oluşan tahribat sonucu bireyin görememesi ya da bacaklarını kaybeden bir bireyin yürüyememesi bozukluk/zedelenmenin yetersizlik/güçlük durumuna dönüştüğü anlamına gelir. Bireyde oluşan bozukluk/zedelenme her zaman yetersizlik/güçlük durumlarına neden olmamaktadır. Bir diğer deyişle, kişide bozukluk/ zedelenme olmasına karşın birey, herhangi bir yetersizlikle karşılaşmayabilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İşitme yetersizliği olan bireyler son yıllarda yüksek teknolojili cihazları daha sık kullanmaktadır. Bu cihazlar arasında en bilineni işitme cihazlarıdır. İşitme cihazları; bireyin kalan işitme eşiğini kullanabilmesini sağlamak ve duyduğu seslerin seviyesini yükseltmek amacıyla kulak kepçesinin içerisine yerleştirip çıkarılabilen dış¸ cihazlar ve ameliyatla iç¸ kulak içerisinde bulunan salyangozun manyetik bir cihazla değiştirildiği koklear implant cihazlarıdır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: 2013 yılına kadar engelli bireylerle ilgili süreçlerden sorumlu olan kurum Özürlüler İdaresi Başkanlığıydı. Ancak 2013 yılında kabul edilen 633 sayılı KHK ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı olarak Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bu genel müdürlüğün amacı, engelli bireylerin engelliğe dayalı herhangi bir ayrımcılığa uğramadan tüm insan haklarından yararlanabilmelerine yönelik politika ve programlar ile uygulamaların teşvik edilmesine yönelik çalışmalar yürütmektir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: EHİS’in içerdiği maddeler, engelliler ve engelliliğe yönelik tutumda büyük bir değişim olduğunu göstermektedir. Sözleşme öncesinde toplumlar engelliliği bireyin kişisel durumu olarak düşünmüşlerdir. Bireylerin okula gidememeleri ya da çalışamamaları engelliliğin doğal bir süreci ve sonucu olarak görülmüştür. Engelliliği bu şekilde düşünen toplumlar bu bireyler için ya “Tıbbi Model” ya da “Hayırsever Model” yolunu izlemekteydiler. Tıbbi modelde, engelli bireydeki yetersizliklerin ilaç ya da rehabilitasyon yoluyla “düzeltilmesi” hayırsever modelde ise engelli bireylere bağış ya da sosyal yardım programlarıyla bakımlarının sağlanması yoluna gidilmekteydi. Doğru yanıt A seçeneğidir.