Afet Psikolojisi ve Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Bilişsel tepkiler genellikle zihnin sürekli olarak travmatik olayla meşgul olması ve buna bağlı dikkat sorunları, zihinsel karmaşa, yaşanan travmatik olaya ilişkin girici düşünce ve imgeler, bilişsel kaçınma, kontrolü kaybetme korkusu ve travmanın yeniden yaşanacağına yönelik korkular olarak kendini gösterir

Yanıt Açıklaması: Psikolojik ilk yardım (PİY), afetzedelere güvenlik duygusu veren, onları sakinleştiren, sosyal destek ağları ile bağ kurmalarını sağlayan, öz yeterlik duygularını pekiştiren, kaynaklarla ilgili bilgi veren ve umut aşılayan bir yöntemdir. Bununla birlikte PİY uygulaması eğitilmiş, ancak ruh sağlığı uzmanı olmayan kişiler tarafından da yapılabilir. Çünkü PİY uygulaması afetlerden etkilenen çok sayıda afetzedeye destek verecek uzman sağlanmasının zorluğundan kaynaklanmıştır ve dolayısıyla halktan eğitim almış herkesin yapabileceği şekilde düşünülmüştür. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Bireyler afetten sonra kendilerini artık güvende hissetmeyebilirler. Özgüven kaybı görülebilir. Sosyal alt yapının ve kurumların etkilenmesi nedeniyle, bireylerin afet öncesi kullanmakta oldukları eğitim, sağlık gibi hizmetlere erişimleri engellenebilir. Sahip oldukları mülkü ve geçim yollarını kaybedebilirler. Aile üyelerinden ve yakınlardan ayrı kalabilirler. Afet sonrasında yaşadıkları yerlerden uzaklaşmak zorunda kalanların gittikleri yerlerde ayrımcılığa maruz kalmaları olasıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: kişilerarası ilişkilerin güçlenmesi

Yanıt Açıklaması: Zedelenen güven duygusunun yerini artmış tehdit algısı alır. Çocuklar kendilerini tehlikelerle dolu, neyle karşılaşacaklarını önceden kestiremedikleri bir dünyada korunaksız hissetmeye başlarlar.Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E dir. DSM-5’te çocukların travmatik olay sonrası geliştirdikleri ruhsal bozuklukları belirlemek için TSSB tanımıyla yanı sıra “Akut Stres Bozukluğu”tanısı kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Çocuğun, ailesi, arkadaş çevresi, yaşadığı mahalle ve okulu tarafından çevrelendiği kabulünden hareket eden yaklaşım “gelişimsel-ekolojik yaklaşım”dır. Bu yaklaşıma göre, çocuğu içine alan en dış çevresel katman ait olduğu toplum ve içinde yaşadığı kültürdür. Gelişimsel-ekolojik değerlendirme modeli, hem çocuğa, hem içinde bulunduğu çevreye, hem de aralarındaki ilişkiye odaklanılmasına yardımcı olmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Afet Literatüründe Afet-Tehlike Ayrımı Açısından “Acil Durum Yönetimi”: Afet ve tehlike tanımları arasındaki bu söz konusu ayrımdan hareketle, birçok sosyoloğun acil durum yönetimini; “potansiyel tehlikeli durumlarda var olan belirsizliklerin en aza indirgenmesi ve kamu güvenliğinin en üst düzeye çıkartılması süreci” olarak nitelendirdiği görülmektedir. Acil durum yönetimi kavramsallaştırmasının bu noktada yöneldiği temel amaç, bir felakete ilişkin olarak; “bir felaketin yaşam döngüsünü”, afet öncesi, afet anı ve sonrasını; ona hazırlıklı olmak, yanıt vermek, iyileştirme ve etkilerini en aza indirgeme gibi birtakım strateji ve taktiklerin uygulanması yoluyla acil durumların veya felaketlerin maliyetlerinin sınırlandırılması oluşturmaktadır. Bu maliyetlerin sıfırlanması söz konusu olamaz.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C dir. Psikoterapi zihinsel ya da ruhsal sorunların ve/veya bunlarla ilişkili bedensel belirtilerin psikolojik yöntemler kullanılarak tedavi edilmesi sürecidir.

Yanıt Açıklaması: İnsan Haklarına Saygı: Afetlerden etkilenen kesim ile ilişkilerde insan haklarına saygılı olmak, hiç bir ayrım yapmamak, afetzedelerin haklarını ve gizlilik ilkesine bağlı kalmak önemlidir. Etkilenen kesim ile değerler, beklentiler ve yaşam tarzları açısından farklılıklar olsa bile bunlara saygı göstermek önemlidir. Afetzedelerden alınan bilgilerin gizliliğinin korunduğundan emin olmak, afetzedeleri kimlikleri, inançları ve değerleri konularında yargılamamak önemlidir. Doğru cevap E seneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yetişkinler arasında, afetten daha olumsuz etkilenme eğilimine sahip risk grupları arasında kadınlar, yaşlılar, engelliler, belirli kültürel ve etnik gruplar, dezavantajlı sosyoekonomik gruplar, acil durum çalışanları gibi bölgede görev yapanların olası risk grupları olduğu bilinmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Toplumdaki bireylerde özgeci davranışlar ve duyguların baskın olduğu, afetten hemen sonra başlayan ve sıklıkla kısa süren bir dönemi kapsayan aşama "kurtarma ya da kahramanlık aşaması"dır.  Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Acil durum yöneticileri için getirilen öneriler şu şekildedir: Tüm tehlikeler yaklaşımı esastır (Drabek ve Hoetmer, 1991). Mitlere değil sosyal bilim alanının araştırma bilgisine dayalı olarak, program etkinliklerine, önceliklerine ve uygulama stratejilerine rehberlik edilmelidir (Quarantelli ve Dynes, 1972). Afet planları davranışsal tepki için kılavuzlar olacaksa, bunları uygulayanlar tarafından geliştirilmelidirler (Dynes ve Drabek, 1994). Acil müdahaleleri yönetmek, otoriteye dayalı olmaktan ziyade kaynak temelli teorik modellerin uygulanmasını gerektirir (Dynes, 1994; Neal ve Phillips, 1995; Drabek, 2003). Ancak tam tersi bir şekilde, planlama ve hazırlık faaliyetleri, gerçekleştirilmesi gereken ve alınacak hedefler değil, sürekli süreçlerdir (Dynes ve diğerleri, 1972).

Yanıt Açıklaması: Afetten birkaç gün sonra sıklıkla balayı aşaması olarak adlandırılan bir dönem başlamaktadır. Sıklıkla yalnızca birkaç hafta süren bu dönem, toplumdaki bağların oldukça kuvvetli olduğu bir aşamayı ifade etmektedir. Afet gibi olumsuz bir deneyimi birlikte paylaşmış olma hissi toplumdaki bireylerde yaygındır. Afet bölgesine dış destek ulaşmıştır ve medya ilgisi üst düzeydedir; afet yaşayanlar kendileri ve yakınları hayatta kalanlar her şeyin kolaylıkla yoluna gireceği hakkında iyimser ve rahatlamış hissetmektedirler. Afetzedelerin, sıklıkla vaatlerden ötürü, devletten ve diğer kurumlardan alacakları yardımlara yönelik beklentileri artmıştır. Bu dönem, bölgedeki kuruluşlar ya da yardım sağlayıcılar için birçok fırsat sunmaktadır. Gönüllü destek çağrıları ve maddi destek toplanması için özellikle uygun bir aşamadır. Bu aşamada, paydaşlar ve afetzedeler arasında ilişkilerin kurulması için de olanaklar ortaya çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Afet ve tehlike tanımları arasındaki bu söz konusu ayrımdan hareketle, birçok sosyoloğun acil durum yönetimini; “potansiyel tehlikeli durumlarda var olan belirsizliklerin en aza indirgenmesi ve kamu güvenliğinin en üst düzeye çıkartılması süreci” olarak nitelendirdiği görülmektedir. Acil durum yönetimi kavramsallaştırmasının bu noktada yöneldiği temel amaç, bir felakete ilişkin olarak; “bir felaketin yaşam döngüsünü”, afet öncesi, afet anı ve sonrasını; ona hazırlıklı olmak, yanıt vermek, iyileştirme ve etkilerini en aza indirgeme gibi birtakım strateji ve taktiklerin uygulanması yoluyla acil durumların veya felaketlerin maliyetlerinin sınırlandırılması oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Samuel Prince’in Halifax Limanı’nda iki geminin çarpışması faciasını (6 Aralık 1917) temel alan öncü doktora çalışması, afet sosyolojisi alanında ilk sistematik sosyal bilim çalışması olduğu için önemlidir. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Psikososyal değerlendirme, çocuğun gereksinimlerinin belirlenmesini, risk etkenleri ve koruyu- cu etkenlerin tanımlanmasını ve tüm bunların kapsayıcı bir şekilde müdahaleye entegre edilmesini içermektedir

Yanıt Açıklaması: Afet psikolojisinde araştırma yapmanın zorlukları temel olarak üç alt başlıkta incelenebilir: • Zamanlama • Araştırma evreninin belirlenmesi • Genellenebilirlik Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Travma sonrası süreçte birey kendini, yaşamını, çevresini ve ilişkilerini farklı boyutlarıyla sorgular. Tedeschi ve Calhoun’un modeline göre, bireyler beş farklı alanda değişim yaşamaktadır. Bu değişim alanları ve travmatik olaylar sonrası bu türde gelişim yaşayanlarda çok sık rastlanan ifadeler şöyle sıralanmaktadır; 1. Yeni olanakların algılanması: “Yaşadığım bu olaydan sonra hayatıma yeni bir yön verdim”, “Hayatımı daha iyi ve yararlı şeyler yaparak geçirebileceğimi anladım” 2. Kişiler arası ilişkilerin güçlenmesi: “Bu yaşadığım olay sonrasında zor zamanlarda başkalarına güvenebileceğimi anladım”, “Kendimi diğer insanlara daha yakın hissetmeye başladım” 3. Bireysel güçlülük: “Bu olaydan sonra düşündüğümden daha güçlü olduğumu anladım”, “Olayları olduğu gibi kabullenmeyi öğrendim” 4. Manevi değişim: “Olaydan sonra manevi konuları daha iyi anladım” 5. Yaşamın kıymetini anlama: “Olaydan sonra, yaşadığım her günün değerini anladım”

Yanıt Açıklaması: Afetler sonrası afetzedeler çok çeşitli psikososyal stres kaynakları ile karşılaşırlar. Çarpıcı şekilde değişen fiziksel çevre (ör. yıkılan binalar, yerinden gitmek zorunda kalmak), kaynak kayıpları (ör. yaralanmalar, ölümler, mal kaybı, iş kaybı), günlük yaşamın ve sosyal yaşamın sekteye uğraması, dramatik medya haber ve görsellerine maruz kalmak, ileride afet olayının yinelenmesi kaygısı ve güvenlik, kontrol gibi konularda temel varsayımların sarsılması bu stres kaynaklarından bazılarıdır. Doğru yanıt D seçeneğidir.