Afet Psikolojisi ve Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Prince’in (1920) Halifax Limanı’nda iki geminin çarpışması faciasını (6 Aralık 1917) temel alan öncü doktora çalışmasından bu yana bu soru, sosyolojik araştırma gündemini belirleyen anahtar sorulardan birini oluşturmuştur (Drabek, 2005). Bu çalışma afet sosyolojisi alanında ilk sistematik sosyal bilim çalışması olduğu için önemlidir. Doğru cevap E'dir

Yanıt Açıklaması: Afet psikolojisi araştırmalarında, veriler farklı şekillerde toplanabilmektedir. Bunlar yüz yüze, telefonla ya da Web ortamında yapılan araştırmalar, çocuklar için okul tabanlı çalışmalar ve ayrıca, nitel yöntemlerle yapılan araştırmaları içermektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Afet psikolojisinin kapsamı oldukça geniştir ve alanları üç grupta toplanabilir. Bunlardan ilki afetler meydana gelmeden önce yapılan, toplumları ve bireyleri afetlere hazırlıklı olmaya teşvik edici bilinçlendirme programlarının tasarlanması ve uygulanmasıdır. İkincisi ise, afetler sonrası psikososyal sorunların ve ruh sağlığı bozukluklarının çeşitleri ve yaygınlığı, bu sorunlara yol açan etmenlerin incelenmesi, daha çok etkilenebilecek risk gruplarının belirlenmesidir. Üçüncü alan ise, afetlerden sonra afetzedelerin iyilik hâllerini arttırmak için hangi psikososyal destek programlarının etkili olduğu ve bunların uygulanmasında gereken süreçlerin incelenmesi ve bilimsel kanıta dayalı bulunan müdahalelerin uygulanmasıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Rutin bir doğal sürecin afet olarak nitelendirilmesi için, sosyal bir sonuç doğurması; insanlara, sosyal sistemlere ve binalara yaygın bir hasar vermesi; bireysel, sosyal ve fiziksel tahribata yol açması; genel sosyal, ekonomik ve politik aktiviteyi sekteye uğratması gereklidir. Kısacası, doğal riskler, bireylere, binalara, sosyal, ekonomik ve politik yaşama zarar verdiğinde bir doğal afetle karşı karşıya kalınmaktadır. C seçeneği bu unsurlar arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: TSSB’nin bir tanı kategorisi olarak ortaya çıkışı öncelikle Vietnam Savaşı’ndan dönen askerlerin tepkilerini anlama ve sınıflandırma çabası ile başlamış, bu sınıflandırma çabası sonrasında ruh sağlığı çalışanlarının el kitabı olarak kullanılan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayısal Elkitabı’nın 1980 yılı basımında erişkinler için TSSB tanı kategorisi yer almaya başlamıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Afetlerin olumsuz psikolojik etkilerinin yanı sıra bazı kişilerde dayanıklılık olarak adlandırılan, afet etkileri karşısında güçlü durabilme durumu da gözlenmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalarda travma sonrası gelişim (TSG) olarak adlandırılan bir sonuç da bildirilmektedir. TSG, afetin olumsuz etkileri ile başa çıkma süreci sonunda afetzedelerde meydana gelen olumlu dönüşümlerdir. Kişi yaşama bakışında daha olumlu olup, yaşam önceliklerini değiştirebilir. Sevdiklerine ve insanlara karşı daha toleranslı olmaya başlayabilir. Sınav kaygısı bir sonuç olabilir ancak hemen afet sonrası gözlenen bozukluklar sorulmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Afetler kişilerin kendilerini yalnız ve sevdiklerinden kopmuş hissetmelerine yol açabilir. Afetler öncesi destek aldığımız komşularımız ve arkadaşlarımız da afetden etkilendilerse kendi sorunları ile ilgilenmek zorunda olabilirler ve bu afetzedeleri iyice yalnızlaştırabilir. Bu nedenle yapılan uygulamalarda afetzedeyi sevdikleri, tanıdıkları ile bir araya getirebilmek Bağlantılı olma duygusunun pekiştirilmesidir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda dışarıdan sivil toplum kuruluşları ve gönüllülerin verdiği destek de bağlantılı olma duygusunu verebilmek için çok değerlidir. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: TSSB belirtilerinin bir kısmı tüm yaş gruplarında ortak olmakla birlikte, çocuğun yaş ve gelişimsel düzeyine bağlı olarak farklı biçimlerde de ortaya çıkabilmektedir. Okul öncesi dönemde (0-5 yaş arası) TSSB, stresin sözel olarak dile getirilmesinden ziyade genellikle çocuğun sessiz kalıp içe kapanması, korkular (özellikle anne babadan ayrılıkta yaşanan korku) ve gerileme davranışları (parmak emme, geceleri altını ıslatma, anne babaya yapışma vb.) gibi belirtiler ile kendisini göstermektedir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Araştırmalar göstermektedir ki yaşanılan bir travma sonrasındaki üç ila altı ay arasında bireylerin %75’i belirgin olarak iyileşmekte ve sadece %25’i akut stres tepkileri veya bozukluğu yaşamaktadır. Bir yıl içinde ise toplamda bireylerin %82,5’inde tamamen iyileşme görülmektedir. Diğer bir tarafta, travmatik olaylar sonrasında toparlanamayan ve ruhsal sıkıntılar yaşayan bir grup birey de yer almaktadır. Bu sıkıntılardan en sıklıkla çalışılan afetler sonrası etkinin travma sonrası stres bozukluğu olduğu bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: Afet planları davranışsal tepki için kılavuzlar olacaksa, bunları uygulayanlar tarafından geliştirilmelidirler (Dynes ve Drabek, 1994).

Yanıt Açıklaması: Afetin erken aşamalarındaki iyimserlik, kahramanlık ve özgecilik hisleri bazı bireylerin kendisinin durumunun diğerlerinden daha iyi olduğunu düşünmesine neden olabilir. Ya da bazıları yardım almaktan dolayı utanmış ya da gururu incinmiş hissedebilirler. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: HALİFAX PATLAMASI Halifax Patlaması, 6 Aralık 1917 sabahında Kanada’nın Halifax kentinin limanında Fransız patlayıcı yüklü kargo gemisi SS Mont-Blanc ile Norveç SS Imo gemisinin çarpışmasının ardından gemide çıkan yangın sonucu meydana gelen patlamadır. Patlama 1945’te ilk atom bombasının patlatılmasına kadar insan eliyle gerçekleştirilmiş en büyük patlama olup, şimdiye kadarki nükleer olmayan en büyük patlamadır. Halifax kentinin kuzey yakası önce sular altında kalırken ardından bir tsunami yaşanmış ve yaklaşık 2000 kişi hayatını kaybederken, 9000 kişi patlamanın etkisiyle kör ve sakat, 25000’den fazla kişi ise evsiz kalmıştır.Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Alanyazında, TSSB’ye müdahalede etkili olduğu kanıtlanmış birçok psikoterapi yaklaşımı tanımlanmaktadır. Özellikle, bilişsel davranışçı terapi stratejilerini içeren ve çocukların uyuma yönelik düşünce ve davranış örüntüleri geliştirmesine yardımcı olan tedavi yaklaşımlarının (ör. Travma Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi; TF-CBT) en yüksek etkiye sahip olduğu rapor edilmektedir. Bu tedavi yaklaşımlarının, özellikle korkulan durumlara ve afetle ilişkili travmatik anılara maruz bırakmayı içerdiği durumlarda daha da etkili oldukları bulgulanmıştır. Etkililiği kanıtlanmış diğer yaklaşımlar arasında EMDR (Eye Movement De-sensitization and Reprocessing/Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşlemleme) ve grup psikoterapileri yer almaktadır. Ayrıca, anne baba katılımını içeren tedavi yaklaşımlarının da daha olumlu sonuçlarla ilişkili olduğu bulunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ergenlik döneminde ise en yoğun görülen TSSB belirtileri, kaygı, depresyon, çaresizlik, suçluluk duyguları ve intihar düşüncelerini kapsamaktadır.Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kreps ve ekip arkadaşları, kasırga, fırtına ve benzeri felaketler sırasında verilen tepkilerin, toplumsal yapı örüntüleri olarak sergiledikleri modelleri belgelemek amacıyla yüzlerce DRC mülakatını kodlamışlardır. Onların yapısal örüntü kodları dört temel anahtar analitik niteliği yansıtmaktadır; “alanlar”, “görevler”, “aktiviteler”, “insani ve materyal kaynaklar”. D seçeneği sebepler bunlar arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Disosiyasyon (çözülme, kopma) belirtileri, çocuğun kendisini olay anından kopuyor gibi hissetmesi, gerçeklikten uzaklaşması, olayın yaşandığını ya da ayrıntılarını hatırlayamaması ve olayı yaşayan kendisi değilmiş gibi hissetmesini kapsamaktadır. Amnezi (Hafıza kaybı veya zaman sapması hissi) Derealizasyon (Çevredeki ortamın yabancı, garip veya gerçekdışı olduğunu hissetmek) Obsesyon; kişinin zihninden atamadığı, istenmeyen, takıntılı düşünce, fikir ve görüntüler olarak tanımlanır. Kompulsiyon; obsesif kompulsif bozukluğa sahip kişilerin obsesif düşüncelerinden kaynaklanan, tekrar eden davranışlar olarak tanımlanır.

Yanıt Açıklaması: Afetler sonrası travma sonrası stres, depresyon, yoğun kaygı, yas tepkileri gibi ruh sağlığı sorunları yaşayan bireylerde tehdit ve tehlike sürdükçe bu sorunların da sürebildiği bilinmektedir. Bununla birlikte, kişiler için güvenli ortamlar sağlandığında, bu sorunların şiddetinin hafiflediği görülmektedir. Özellikle travma sonrası stres yaşayan afetzedeler “dünyanın tehlikeli bir yer olduğu” inancını sıklıkla bildirmektedir. Bu nedenle, afet yaşayanlara afetin geçtiği ve artık güvende oldukları duygusunun aşılanması gerekmektedir. Çünkü güvenlik hissi sağlanamadığı durumda afetzedelerde tehlike algısı sürmeye devam edebileceğinden psikolojik sorunların ortaya çıkma olasılığı artmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B dir. Karanlık korkusu bedensel ve fizyolojik tepkilerden değil, duygusal tepkilerdendir.

Yanıt Açıklaması: Kısa vadede tamamlanmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Dürüstlük: Afetzedelerle çalışırken psikologların kendi sınırlarını bilmesi ve dürüst olmaları gerekmektedir. Afetzedeleri rahatlatmak için bilmedikleri konularda güvence vermemeleri gerekmektedir. Örneğin, bilgileri olmadığı hâlde afetzedelere yakınlarının iyi olduğu hakkında güvence vermek bu tür dürüst olmayacak bir davranış örneğidir. Doğru cevap C seçeneğidir.