Afet Psikolojisi ve Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Çocuğun yaşı, cinsiyeti, maruz kaldığı travmatik olayın niteliği, kişilik özelliği, bilişsel özellikleri, aile içi ilişkilerinin niteliği gibi etmenler afet sonrası stres bozukluklarının etkilerini belirleyebilmektedir. Diğer bir deyişle, çocuk tarafından afet tehdidinin nasıl algılandığı, sosyal destek mekanizmalarının (aile, akran grubu gibi) varlığı ya da yokluğu, çocuğun kişilik özellikleri (karamsar ya da iyimser olma, endişeli, öfkeli olma gibi) ve cinsiyeti bu stres ile başa çıkma konusunda önemli faktörler arasında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tüm dünyada afetlere yönelik planlama, risk azaltma ve hazırlık kültürünü yaymayı amaçlayan Dünya Afet Risk Azaltma Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun kararı ile ilk kez 1989 yılında yapılmıştır. Her yıl 13 Ekim’de kutlanan Dünya Afet Risk Azaltma Günü, afetlere daha dayanıklı bir toplum ve ülke için, tüm vatandaşların ve kamu kurum ve kuruluşlarının iş birliği içinde çalışmasını teşvik etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Afet sonrasında ortaya çıkan kaotik durum, şiddetin gerçekleşmesinde önemli bir etkiye sahiptir. Söz konusu belirsiz ortam nedeniyle, afet sonrasında eş ve çocuklara yönelik cinsel istismarlara yaygın bir şekilde rastlanılmaktadır. Bu istismarın temel aktörü, çoğunlukla yetişkin erkek olarak karşımıza çıkmaktadır. Afet etkilerinin uzun süre devam etmesinin, yani ortamın belirsiz olmasının, bireysel şiddetin ve suçun topluluk düzeyinde görülmesine zemin hazırladığını ifade eden araştırmalar bulunmaktadır. Afet sonrasında hissedilen güçsüzlük hissi, mal ve yaşam kayıpları, travma sonrası stres bozuklukları gibi psikolojik sağlık sorunları, kaynaklardaki kıtlık, sosyal ilişki ağları ve sosyal destek mekanizmalarının zayı aması ya da ortadan kalkması, yasal düzenlemelerin ve uygulamaların (güvenlik önlemleri gibi) yetersiz kalması, ekonominin bozulması gibi farklı unsurlar afet sonrasında topluluk ya da toplumlarda şiddetin yaygınlık göstermesinin nedenleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yoksulluk, sağlıksız yaşam, çalışma koşulları, sağlık hizmetlerinden yeteri kadar yararlanmama, eğitim ve siyasi haklardan mahrum olma, afet öncesi kırılganlığın somut kanıtları arasında yer almaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Afetler, erkek ve erkek çocukları hegemonik erkeklik olarak ifade edilen ve toplumda kabul gören erkeklik anlayışına göre davranmaya zorlamaktadır. Bu durum ise, risklerin erkekler tarafından önemsiz olarak değerlendirilmesine yol açmakta ve önlem alma davranışlarını engellemektedir. Bu durum, acil durumlarda erkeklerin ön planda olması ve hayatlarını kaybetme oranlarının kadınlara oranla yüksek olmasına sebep olabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki tüm psikolojik problemler afet sonrasında görülme ihtimali olan problem alanlarıdır. İnsanlar kaygı yaşayabilir, kayıplarından dolayı depresif duygudurum problemleri yaşayabilirler. Ancak afet bir travmadır. Travma sonrası stres bozukluğu ise  doğal afet gibi durumlardan sonra en sık rastlanan , sosyal bilimciler tarafından da sıklıkla çalışılan bir problem alanıdır.

Yanıt Açıklaması: Işık ve arkadaşları (2015: 5761-64), bu sorunu çözme konusunda uluslararası alandaki ilk adımın 1995 yılındaki Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu olduğunu ifade etmektedirler. Bu deklarasyona göre, doğal afetlerin kadınlar üzerindeki etkilerinin varlığı kabul edilmiş ve bu etkilere yönelik olarak ulusal ve uluslararası girişimlerin önemine dikkat çekilmiştir. Afet, kadını ve erkeği farklı yönlerden etkilemekte- dir.

Yanıt Açıklaması: kadınlar sorunlar kaşısında çözüm yolları bulma ya da olanları dikkate alma konusunda erkeklere kıyasla daha hassas davranmaktadırlar. Bu durum, geleneksel rolleri çerçevesinde kadınların korumacı yönleri ile açıklanabilir.

Yanıt Açıklaması: Bir toplumun, topluluğun ya da grubun varlığını sağlayan siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel unsurlar, toplumsal cinsiyetin içeriğini oluşturmada ve varlığını devam etmesini saplamada oldukça etkilidir. Aile, akran ve okulun genel başlıkları olan formel ve formel olmayan eğitim, sosyalleşme özellikle söz konusu rollerin devam ettirme konusunda oldukça işlevseldir. Bu roller ise beraberinde taraflar arasında güç ilişkilerinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır ve bu güç ilişkisi de taraflar arasında eşitsizliğin, güç dengesizliğinin oluşmasını beraberinde getirmektedir. Bu eşitsizliğin normal olarak kabul edilmesini sağlamada ise biraz önce ifade edildiği gibi siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler önemli rol oynamaktadırlar

Yanıt Açıklaması: Pincha, toplumsal cinsiyetin dinamik bir nitelik gösterdiğini ve hem zamanla hem de bir kültür içinde ya da kültürler arasında farklılıklar gösterebildiğini ifade etmektedir. Farklı bir deyişle, belirli bir zamanda kadınlar için uygun olduğu ya da kadına özgü olması kabul edilen bir davranış, başka bir toplumda ya da başka bir zamanda bu niteliğini kaybetme potansiyeline sahiptir. Kadın ve erkeğe atfedilen kültürel anlamlar toplumsal cinsiyet rolleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda toplum cinsiyete dayalı güç ilişkilerinde erkekler kadınlara göre toplumda daha görünür ve dinsel faaliyetler yerine siyasette daha aktiftir. Yine toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklerin karar verme yetisi daha çok kendi elindedir.

Yanıt Açıklaması: Vanuatu, Tonga, Filipinler, Japonya, Kosta Rika, Guatemala, El Salvador, Bangladeş, Şili, Hollanda, Fiji, Kamboçya gibi ülkeler dünyada afetlere en fazla maruz kalan ülkeler arasında sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: Afet sonrasında meydana gelen en önemli değişikliklerden biri afet farkındalığıdır. Afet farkındalığı, afetlerin müdahale ve kontrol edilebilir bir unsur olduğu gerçeğini kabul etmek ve buna uygun olarak davranış biçimlerini geliştirme ve uygulamayı içermektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir müdahale programını uygulamadan önce bu programdan yararlanacak gruba uygulanacak programın özellikleri, ne kadar etkili olabileceği, diğer alternatif uygulamalar ve eğer varsa, verebileceği zararlar hakkında bilgi vermek gereklidir. Bu bilginin içinde programın neleri kapsayacağı, süresi ve olası etkileri hakkında bilgi verilir. Ayrıca bu durumda kullanılabilecek alternatif uygulamalar da anlatır. Katılımcılardan tüm bu bilgileri aldıktan sonra, yani bilgilendikten sonra verilecek destek programına katılmayı kabul ettiklerini gösteren onay almak gerekir. Bu onaya “bilgilendirilmiş onam” denmektedir. Afet durumunda psikososyal müdahalelere çok hızlı bir şekilde başlanması gerektiğinden, afetzedelerin özellikle ilk dönemlerde şok tepkileri içinde olabilmeleri veya yaşlarının küçük olması gibi hususlar bilgilendirilmiş onam almayı zorlaştıran hususlardır. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kadınların Stratejik Toplumsal Cinsiyet Gereksinimleri (STCG) onların toplum içinde erkeklere göre ikincil/aşağı pozisyonlarından kaynaklanır.

Yanıt Açıklaması: Horschild “duygular sosyolojisinde” modern dünyada irrasyonel olarak nitelendirilen duyguların rasyonel bir şekilde yönetildiğini ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Panik

Yanıt Açıklaması: Çocukların doğru bir eğitim ile afet konusunda daha duyarlı bireyler hâline gelebileceği fikri, afete daha dayanaklı toplumlar yaratma çabalarında son dönemlerde kabul görmeye başlamıştır. Çocukların deneyimlerinin ve kararlarının dikkate alındığı afet planlamalarında okul ve çocuk merkezi rol oynamaktadır. Bu projelerden birisi de “Okul Temelli Afet Yönetimi” olarak da adlandırılan ve Türkiye’de de pilot uygulaması başlatılan eğitim pratiğidir. Bu uygulamada, sosyal ilişki ağının merkezine çocuk ve okul yerleştirilmekte ve okuldan edinilen bilgiler çocuk aracılığı ile sosyal topluluğa aktarılmaktadır. Bu uygulamada hareket noktalarından biri, sosyal sermaye bakımından çocukların da güçlü olması ile ilgili argümanlardır. Diğer bir ifade ile çocukların rahat ilişki kurabilmesi ve bilgilerini bu şekilde geniş sosyal kesimlere yayabilme kapasiteleri, bu pratiğin temelinde yer almaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Uzman kişiler tarafından koordine edilen ve gençlerin aktif olarak içinde yer aldıkları çalışmalar da bu sürece dikkat çeken katkılar sağlamaktadır. Genç ve çocuklara yaşa- dıkları afet ile ilgili resim çizdirme, fotoğraf çektirme, film hazırlama, spor ve oyun faaliyetleri afet kaynaklı travmanın etkisini azaltmada oldukça işlevseldir. Bu faaliyetler aynı zamanda afet farkındalığı için kullanı- lan teknikler arasında da yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Afetlerdeki ruh sağlığı ve psikolojik destek katmanları “temel hizmetler ve güvenlik”, “toplumsal destek ve aile desteği”, “odaklı, genel hizmetler” ve “özel hizmetler” olarak sıralanabilir. Şıklarda verilen, “bireylerin itibarını koruyan temel hizmetlerin sağlanmasına yönelik çalışmalar” temel hizmetler ve güvenlik; “sosyal ağların etkinleştirilmesi” ve “çeşitli yaş grupları için destekleyici programlar” toplumsal destek ve aile desteği; “belirli sorunlar için uzmanlar tarafından sunulan hedefe yönelik bireysel müdahaleler” odaklı, genel hizmetler ve “ruh sağlığı uzmanlarının sunduğu ileri düzeydeki sosyal hizmetler” özel hizmetler katmanına dair destek örnekleridir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Afet sonrasında geleneksel rollerini yerine getiremeyen erkeklerin, psikolojik olarak kendilerini yetersiz hissettikleri ve bu yetersizlik hissi ile başa çıkmak amacı ile farklı teknikler uyguladıkları literatürde karşımıza çıkmaktadır (Houghton, 2009): içe kapanma, şiddet eğiliminde bulunma (özellikle yakın çevresindekilere yönelik), sigara ve alkol tüketiminin artması, intihar girişiminde bulun- ma ve sıklıkla intihar etme bu tepkilere ve afet ile başa çıkma mekanizmalarına örnek olarak verilmektedir.