Afet Psikolojisi ve Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: İktisadi açıdan bakıldığında hem depremin Türkiye’nin sınai üretiminin önemli bir kısmının gerçekleştirildiği bölgede yaşanmış olması, hem de bu kadar çok can kaybının yaşanması ekonomik daralmaya ve işsizlik artışına sebep olmuştur. Depremin etkisiyle 1998 yılında % 3,9 oranında büyüyen ülke ekonomisi 1999 yılında % 6,1 oranında daralmıştır. On binlerce kişinin yaşamını yitirip iş gücünden çekilmesine rağmen işsizlik oranı, ekonomik faaliyetlerin durması sebebiyle % 7,4’ten % 8,2’ye yükselmiştir.

Yanıt Açıklaması: Afetlerin ve benzer şekilde salgın hastalıklar, şiddet, iklim değişikliğinin etkileri birincil olarak toplum üzerinde görülmekte, doğrudan ve dolaylı olarak iktisadi yaşama, üretim faaliyetlerine, ticari işlemlere ve finansal hizmetlere yansımaktadır. Afetlerin ortaya koyduğu toplumsal etkiler; ölüm korkusu esaslı olarak toplumun psikolojisinin bozulması, yaşam alanlarını tahrip etmesi, yaşam koşullarını muhafaza edebilmek amacıyla göç, tüketim tercihlerinin ve önceliklerin değişmesi ve nihayet iş gücünün yaşam kalitesinin düşmesi veya yok olması olarak sıralanıp açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Afet, kadın ve kızlar için bir fırsat kapısını da oluşturmaktadır. Afet nedeni ile evlerin yıkılması, bir yönü ile kamusal alan ile özel alan arasındaki ayrımı ortadan kaldırabilmektedir. Bu olasılık ise, özel alan içinde olması geleneksel cinsiyet rolleri çerçevesince uygun görülen kadınların kamusal alana çıkmasına olanak sağlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kousky' göre (2016: 74); afetler çocuklar üzerinde farklı etkilerde bulunmaktadır ve bu etkiler çocukların sosyal statüleri (alt sınıf, orta sınıf, üst sınıf gibi, etnik köken, ırk), biyolojik özellikleri (bedensel engeli ya da hastalığı olup olmaması, bedensel olarak yaşıtları ile aynı seviyede olup olmaması), zihinsel ve psikolojik (psikolojik rahatsızlıklar, öğrenme güçlüğü, uyum sorunları gibi) özellikleri açısından çeşitlilik göstermektedir. Daha alt sosyoekonomik seviyede olan; etnik köken ya da ırksal farklılıkları nedeni ile azınlıkta olan, bedensel engeli ya da hastalığı olan, psikolojik olarak “normal” olarak ifade edilen genelin dışında yer alan kesimler için bu etkilerin yıkıcılığı daha fazladır. Afetlerin olumsuz etkilerinin ne kadar süreceği her bir çocuğun içinde bulunduğu koşullar dikkate alınarak cevaplanabilir.

Yanıt Açıklaması: Afetler kısa ya da uzun süreli olabilir.

Yanıt Açıklaması: Afet ile başa çıkmada bireysel bir girişimden daha ziyade kolektif bir girişimin daha etkili olacağı kabulü bu ilginin arkasında yer alan unsurlardan biridir. İlişki kurabilme, kolayca organize olma, organize edebilme ve bunun yanı sıra içinde bulunduğu sosyal çevredeki konumu nedeni ile özellikle kadınlar, gençler ve çocuklar afet tartışmalarında sosyal sermayeleri yüksek olan kesimler arasında kabul edilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Afetlerin erkek ve erkek çocukları açısından bakıldığında şu ana kadar bahsedilen olumsuz etkiler özetlenecek olursa şu şekilde sıralama yapmak mümkündür: Afetler, erkek ve erkek çocukları hegemonik erkeklik olarak ifade edilen ve toplumda kabul gören erkeklik anlayışına göre davranmaya zorlamaktadır. Geleneksel cinsiyet rolleri açısından bakıldığında erkeklere yüklenen hane dışı sorumluluklardan biri olan ekonomik kaynak sağlama görevi acil durumlarda sekteye uğramaktadır. O¨z saygı ve statü kaybı stresi ile başa çıkmak için yardım alma davranışı erkeklerde kadınlara nazaran oldukça düşüktür. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Makroekonomik performans, yoksulluk, harici sektör performansı gibi göstergeler ekonomik etkinlik; yatay eşitlik, hükümetin etkinliği ve iş çevresi gibi göstergeler ekonomik meşruiyet ve eğitim ve sağlık, demografi ve istihdam ve ordu gibi göstergeler ise sosyal etkinlik kapsamında yer almaktadırlar.

Yanıt Açıklaması: Afetlerin ortaya koyduğu toplumsal etkiler, ölüm korkusu esaslı olarak toplumun psikolojisinin bozulması, yaşam koşullarını muhafaza edebilmek amacıyla göç, tüketim tercihlerinin ve önceliklerin değişmesi ve iş gücünün yaşam kalitesinin düşmesi veya yok olması olarak sayılabilir. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kousky afetlerin çocuklar üzerindeki etkilerini incelerken yukarıdaki dört soruyu da sormaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal sermaye sadece devlet kurumları değil tüm toplum içinde meydana gelen bir olgudur.

Yanıt Açıklaması: Kırılgan grupların belirlenmesinde malnütrisyon (yetersiz beslenme), okula geç kayıt, sınıf tekrarı, işsizlik, yoksulluk sınırının altında gelir, emeklilik hakkı, sağlık sigortası kapsamı, evde musluk suyunun bulunması, kanalizasyon imkânlarının bulunması, afet eğilimli bir alanda yaşama gibi göstergeler izlenmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mikro seviyedeki yenilik ve uzmanlıkların bu gereksinimleri karşılaması [M3]: Sıradan insanların, sivil toplum kuruluşlarının (STK’lerin) afetzedelerin ihtiyaçlarını karşılama girişimleri (Marmara Depremi sonrası AFAD ve mahalle gönüllülerinin girişimleri örnek olarak verilebilir).

Yanıt Açıklaması: Afet nedeni ile ekonomik kaynakların yok olması, özellikle hane reisi olarak kabul edilen geleneksel aile yapısı içindeki erkeklerin işsiz kalmaları, göç olgusunu tetikleyen bir diğer unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel toplumlarda görülen kırdan kente yönelik göç hareketinde olduğu gibi, afet sonrasında erkekler iş bulma ve geleneksel rollerini yerine getirme amacı ile göç etmektedirler. Cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Afet ile çocuk ve genç arasındaki ilişkileri ele alan ilk çalışma alanları, afetlerin bu sosyal kesimlerin fizyolojik ve psikolojik sağlıkları üzerine etkilerine odaklanmakta idi. Genellikle sağlık alanından uzmanların bu çalışmaları gerçekleştirdiğini söylemek mümkündür. Bununla birlikte özellikle psikolojik sağlık ile ilgili çalışmalarda, psikiyatrların yanı sıra psikologları da görmek söz konusudur. Bu nedenle afet çalışmalarının bu alanında psikologlar, sosyal bilimlerin ilk temsilcileri arasında yer almaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Afet sonrası koşullara geri dönmek için yapılması gereken iyileştirme faaliyetlerini etkileyen üç tür faktör; eylem, kapasite ve konteks/bağlamdır. Konteks/bağlam: Afetin gerçekleştiği andaki sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel konteks/ bağlam yani ortam da, değişmenin yön ve hızına etkide bulunabilir. Afet, afet öncesi koşulların –özellikle olumsuz koşulların daha da güçlenmesine olanak sağlayabilmektedir. Bu durumda, afet öncesi koşulların ortadan kaldırılmasına yönelik yeni bir toplum düzeninin yaratılması, toplumun genelinin iyiliği için tercih edilebilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Afetlere karşı baş etme eksikliği bulunan ülkeler sıralamasında ilk beşte Afganistan, Sudan, Haiti, Yemen ve Çad  yer almaktadır. Ancak Burundi, afetlere karşı en kırılgan ülkeler sıralamasında ilk beşte yer alan ülkelerdendir.

Yanıt Açıklaması: Connell (2000) tarafından “hegemonik erkeklik” olarak ifade edilen kavram, toplumda baskın olan, kabul gören erkeklik anlayış ve pratiklerini kapsamaktadır. Bu anlayış ve pratikler sabit bir kimlik değildir, zamana ve koşullara göre değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte bugün dünyanın pek çok yerinde kabul gören hegemonik erkeklik heteroseksüel, sinirli, otoriter ve cesur olma özelliklerini taşımaktadır.

Yanıt Açıklaması: Afetler, tanım gereği doğa veya insan (teknoloji) kaynaklı olarak ortaya çıkan ve büyük tahribata sebep olan yıkımlardır. Afetlerin ilk ve en önemli etkisi, afetlerin yaşandığı bölgelerdeki toplumsal yaşam ve dolayısıyla da ekonomik faaliyetler üzerinde olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sosyal bilimlerde yaygın şekilde kullanılan sosyal sermaye kavramı, sosyal ilişkilerde güven ve ilişkilerde karşılıklılık çerçevesinde tanımlanmaktadır. Doğru yanıt B'dir.