Temel Afet Bilgisi

Yanıt Açıklaması: Dolu, Kümulonimbüs gibi dikey gelişmeli bulutlardan çapı 5 mm ila 50 mm arasında değişen küresel veya düzensiz şekilli opak buz parçası yağışıdır. Bu bulutların tabanı yaklaşık olarak yerden 500 m’den başlayıp tepeleri 11 km civarına kadar ulaşır. Bu bulutlardaki kuvvetli düşey hava akımlarıyla bulutun içinde taşınan bir buz kristali, aşırı soğumuş¸ sıvı su damlaları ve diğer buz kristalleri ile çarpışıp yapışarak sürekli olarak büyür. Bulutun tabanı ile tepesi arasında dolaşan bu büyüyen buz kristalinin üzerleri -40 °C’nin çizgisini geçince tümüyle donar; 0 °C çizgisinin altına inince erir. Bulutun içindeki hava akımı ne kadar kuvvetliyse dolu tanesi o kadar çok bulut içinde düşmeden dolanabilir.

Yanıt Açıklaması: Müdahale, afet risk yönetimi çalışması veya uyarlama değildir.

Yanıt Açıklaması: Sismik boşluk, aktif bir fay zonunun uzun süre deprem üretmeyen kısmına denir.

Yanıt Açıklaması: Lodos, Türkiye’de güneybatıdan esen (225 derece, SW) sıcak ve nemli rüzgâra denir.

Yanıt Açıklaması: Fay, tektonik hareketlerin etkisiyle yer kabuğunun kırılarak yer değiştirmiş kısmına verilen addır.

Yanıt Açıklaması: Uzun süreli gözlem dizilerine uygulanan istatistiksel yöntemlerin sonuçlarının analizlerine göre, Türkiye’de yüksek hava sıcaklıklarına ait rekor sıcaklıklarının son yıllarda yoğunlaşmakta ve giderek artmakta olduğu net bir şekilde görülmektedir. Böylece Akdeniz ve Ortadoğu ile birlikte Türkiye’de yaz mevsimi giderek uzamaktadır. Bu durum yaz aylarında hava sıcaklarındaki küçük artışlardan daha belirgin ve rahatsız edicidir. Türkiye’de yıllık, kış ve ilkbahar sıcaklıkları özellikle de Türkiye’nin güney bölgelerinde artma eğilimi gösterirken, yaz ve sonbahar ortalama sıcaklıkları kuzeyinde ve karasal iç bölgelerinde azalmaktadır. İlkbahar ve özellikle yaz mevsimi gece en düşük hava sıcaklıklarında istatistiksel anlamda önemli artma eğilimi var.

Yanıt Açıklaması: 3.700.000 can kaybıyla en ölümcül afet (Sel) 1931 yılında Çinde meydana gelmiştir. Doğru cevap B.

Yanıt Açıklaması: Depremlerin kestirimi (prediction) ; gelecekte olabilecek bir depremin yeri, zamanı ve büyüklüğünün bilimsel olarak kabul gören çok disiplinli yaklaşım ve yöntemler kullanılarak büyük bir doğrulukla belirlenmesi sürecidir. Deprem tahmini (forecasting)ise belirli bir bölgede, belirli büyüklükteki bir depremin öngörülen belirli bir zaman aralığı içerisinde meydana gelme olasılığının bilimsel olarak kabul gören yaklaşım ve yöntemlerle belirlenmesi sürecidir. “Deprem Erken Uyarı Sistemi” depremlerin önceden bilinmesiyle ilgili bir konu olmayıp deprem meydana geldikten sonra halkın uyarılması ve/veya kritik tesislerin zararlarını azaltmak amacıyla devre dışı bırakılmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Çığ 15. Kaya düşmesi 31.,  Heyelan 13.,  Deprem 4.,  Kuraklık 1. sırada yer alır. Doğru cevap A.

Yanıt Açıklaması: Fosil yakıtların yakılması, arazi kullanımı değişiklikleri, ormansızlaştırma ve sanayi süreçleri gibi insan etkinlikleriyle atmosfere salınan sera gazı birikimlerindeki hızlı artışın Doğal Sera Etkisini kuvvetlendirmesi sonucunda yerkürenin ortalama yüzey sıcaklıklarında artış meydana gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Afetin büyüklüğüne etki eden ana faktörler; olayın fiziksel büyüklüğü, olayın yerleşme alanlarına uzaklığı ve nüfus yoğunluğu, fakirlik ve az gelişmişlik, hızlı nüfus artışı ve çarpık kentleşme, afet açısından tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz şehirleşme ve sanayileşme, tehlike ve risklere göre alan kullanımı ve yapılaşma kültürü eksikliği, çevrenin tahribi ve yanlış kullanımı (ormanlar, sulak ve tarımsal alanlar, kıyılar gibi), bilgisizlik, eğitimsizlik ve güvenlik kültürünün noksanlığı ve toplumun afetlere karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici önlemlerin düzeyidir şeklinde sıralanabilir. Afetin büyüklüğüne etki eden ana faktörler incelendiğinde olayın fiziksel büyüklüğü dışında kalanların hepsinin insan faaliyetleri kökenli olduğu görülmektedir. Yani afetlerin büyüklüğü çok önemli ölçüde insan faaliyetlerinin doğru ve yanlış yönde uygulanmasına paralel olarak artmakta veya azalmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tektonik kökenli depremlerin oluşmasının nedeni faylardır. Tektonik hareketlerin etkisiyle yer kabuğunun kırılarak yer değiştirmiş kısmına fay denir.Yeryüzünde gözlenen fay tek bir çizgi değildir, mutlak fayın oluşturduğu bir deformasyon alanı vardır. Fayın türüne göre bu deformasyon alanı cm. mertebesinden m.’ lere kadar bir genişliktedir.Faylar yeryüzünde genellikle tektonik etkinliğin aktif olduğu bölgelerde, aktivitenin sonucunda oluşurlar. Özelliklerini ve boyutlarını ise, etkisi altında kaldığı tektonik hareketlere bağlı olarak kazanırlar. Faylar yatay, düşey ya da belirli bir açıyla eğimli olabilir.  Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İklim değişikliği nedeniyle, yağış açısından da önemli değişiklikler yaşanabilecektir. Özellikle kış aylarında, Türkiye’nin Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’yu da kapsayan güney bölümünde yüzde 20 ila 50 arasında yağış miktarlarının azalacağı öngörülmektedir. Verilere göre, bu bölgelerdeki su havzalarımız ciddi tehlike altında. Karadeniz bölgemiz ise aynı oranda olmasa da önemli ölçüde yağış artışıyla karşı karşıya. Rüzgâr patenlerindeki değişimler güney bölgelerimize nem girişini yavaşlatacak ve yağışın azalmasına sebep olacak. Yine yağıştaki değişimin belirgin olduğu sonbahar mevsiminde ise Güneydoğu ve Doğu Anadolu’nun bir kısmını kapsayan bölgede yüzde 50’yi aşan artışlar beklenmekte. Yukarı ve orta Fırat-Dicle havzasını da kapsayan, ülkemizin su-enerji politikaları için çok önemli olan, bu bölgesindeki sonbahar mevsimindeki yağış artışının tek başına değerlendirilmesi yanlış olabilir. Çünkü kış mevsiminden kalan yağış bütçesindeki açık ve gelecekteki sıcaklık artışıyla paralel artacak buharlaşma göz önünde bulundurulduğunda, ortaya pek olumlu bir görüntü çıkmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Knot; tipik olarak rüzgar, gemi, siklon gibi şeylerin deniz mili olarak hızını ifade etmek için kullanılan ve 1 knot eşittir 1852 m/ saat olan hız birimidir.

Yanıt Açıklaması: Son 10 yıllık verilere göre yangınların %53’lük bölümünü ihmal, dikkatsizlik ve kaza, %11’lik bölümünü kasıt, % 12’lik bölümü yıldırım sonucu çıkmış¸, % 24’lük bölümünün çıkış¸ nedeni ise bilinmiyor

Yanıt Açıklaması: 1980-2007 yılları arasında Avrupa’da görülen afetlerin oluşum sayılarına göre yüzde dağılımları (EM-DAT, 2012) şu şekildedir. Sel 32,8%, Fırtına 27,0%, Deprem 9,9%, Asırı Sıcaklar 11,2%, Orman Yangını 7,1%, Toprak Kayması 4,4%, Salgın 3,9%, Volkan 0,4%, Böcek istilası 0,2%.

Yanıt Açıklaması: Yerkabuğunun derinliklerinde biriken enerjinin aniden açığa çıkmasıyla ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak yeryüzüne ulaşması ve sarsması olayına deprem denir. Doğru cevap D' dir.

Yanıt Açıklaması: Fay aktivitesinin aşağıda verilen belirteçleri diri fayların haritalanmasında kullanılabilir (Trifonov 1995). a. Morfolojik özellikler (çizgisel vadiler, asılı vadiler, ani diklikler) b. Genç çökellerin (kanallar, vadiler, taraçalar, alüvyal yelpazeler vb.) yer değiştirmesi c. Bu genç çökellerin kalınlıklarında ve/veya bileşimlerindeki ani farklılıklar. d. Sismolojik veriler (iç merkezlerin dizilimi; odak parametrelerinin hesaplanması ile bulunan yer değiştirme yönleri ve miktarları; yüzeyde yakın zamanda oluşmuş veya eski yüzeyyırtılmaları; diğer paleosismik belirteçler) e. Litosfer ve yerkabuğunun derinliklerinde yakın zamandaki hareketin jeofizik verilerle test edilmiş olması. f. Jeodezik veriler g. Tarihsel ve arkeolojik verilerle saptanan yapay veya doğal nesnelerin yer değiştirmesi. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Günümüzde sanayileşme, çarpık yapılaşma, doğanın tahrip edilmesi gibi insan aktiviteleri hidrometeorolojik afetlerin etkilerini arttırmasına veya yenilerinin ortaya çıkmasına da neden olabilmektedir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Deprem üreten levha sınırları 4 sınıfa ayrılmaktadır: Okyanus ortası sırtlar, Yitim zonu, Çarpışma zonu ve Yanal yer değiştirme zonudur. Dorğu cevap C' dir.